कामावर फोकस

नुकतंच मी माझं visiting कार्ड re design करून घेतलं, हे होतं आधीचं 👇

ह्यात फ्रंट ला माझा फोटो ( लोकांच्या लक्षात राहावं म्हणून ), आणि मी कोणत्या संस्थांशी जोडलेला आहे ह्याकडे लक्ष वेधण्याचा प्रयत्न होता अर्थात व्यावसायिक उद्देश. आणि मागे मी काय करतो ह्याबद्दल होतं. ह्यामुळे मी कोण आहे, आणि मग माझ्या सेवा असा approach होता. हा झाला ब्रँडिंग approach

नवीन कार्ड 

हे कार्ड करताना थोडा approach बदलला. Conversion कडे आणला. 👇

फ्रंट ला फोटो + QR कोड टाकला. शिवाय खाली माझा व्यवसाय सांगितला. मागच्या बाजूला मी संलग्न असलेल्या संस्था फक्त mention केल्या, त्यांचे लोगो सुद्धा नाही टाकले. 

आता लक्ष फक्त माझ्या व्यवसायाकडे राहील, शिवाय QR कोड स्कॅन केल्यावर तो माझ्या Whatsapp बिझनेस ला जातो, म्हणजे Mass Marketing मधून filtration करून leads यायला सुरुवात व्हायची एक शक्यता मी निर्माण केली !

प्रेरणा हरवली आहे ? एक फोन : कात्रे ह्यांना : बस्स !

कात्रे नावाची Revolution

म्हणायला प्रसाद कात्रे ह्यांचं प्रिंटिंग चं युनिट आहे पुण्यात, मेहेंदळे garage जवळ, पण ही एक प्रेरणेचे वर्कशॉप आहे जणू. आमचे एक मित्र परवाच म्हणाले - संध्याकाळी 7 वाजता कातरेंना फोन केला, कुठे आहेत म्हणून, तर उत्तर " ठिकाणी " अर्थात कारखान्यात. 

प्रचंड क्रयशक्ती

अनेक प्रकारच्या झुंजी हा मनुष्य एकाच वेळी देतोय, आता 61 वय झालंय, पण प्रचंड काम तर करतोच, शिवाय एखादा कधीच घळपटून जाईल इतके प्रचंड मोठे प्रश्न हाताळत असताना देखील ही व्यक्ती प्रचंड म्हणजे प्रचंड सकारात्मक राहते. मला तर पानिपत मधल्या सदाशिवराव ह्यांचाच भास होतो, फक्त हा सदाशिव पाय रोवून भक्कम उभा आहे !

वर फोटोत दिसताहेत प्रसाद आणि त्याचे revolution मधील सहकारी !

हे "चितळे बंधू" आहेत बरं !

म्हात्रे पुलावर ही जाहिरात अगदी ठळकपणे दिसत्ये. ठराविक बाकरवडी, चकली, चिवडा साच्यातून चितळे सुद्धा आता बाहेर पडत आहेत.

बदल स्वागतार्ह 

"बार" format मध्ये आणलेत पदार्थ ! चक्क भेळ वगैरे. अगदी पुणेरी,पेठी असा असलेला चितळे हा नामांकित ब्रँड कालानुरूप काही नव्या गोष्टी करू पाहत आहे हे नक्कीच स्वीकारार्ह आहे !

प्रत्येकाचा "segment" निराळा .....

आजच घडलेले 2 प्रसंग :-

प्रसंग १ : आमच्या बिझनेस नेट्वर्किंग क्लब मधील एक चर्चा 

" खूपच कच्चे आहेत यार आपले मेम्बर्स "

" असं कसं , इतकं कसं कळत नाही यार ! "

" अमुक-अमुक सारखं व्हायचं तर खूपच पल्ला गाठायला  लागेल "

प्रसंग २ : फोन वरील एक चर्चा, विषय : आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शन 

" त्या mahabiz बद्दल काय अनुभव आहे ? "

" काहीच फरक पडत नाही , म्हणजे आपण व्यवसाय मिळवायला म्हणून गेलो, तर काहीच घडत नाही तसं "

" का बरं ? "

" म्हणजे आपल्यात आणि त्यांच्यात इतकं अंतर जाणवतं ! आपली लायकी च नाही त्यांना Match होण्याची ! सर्वच बाबतीत अत्यंत पुढे आहेत ते आपल्या. आपण कुठे कमी आहोत हे कळायला जावं फार तर ! "

ह्यातल्या दोन्ही Highlighted प्रतिक्रिया तपासल्या तर त्यात कुठेतरी कमी पणाची किंवा कुणासारखे तरी होण्याची किंवा आपण तसे नसण्याची खंत किंवा सल प्रामुख्याने दिसते आहे. Milestones असतातच. तरी त्या पासून फक्त प्रेरणा घेवून, तरीही आपला वेगळा प्रवास जाणून, स्वत:ला समजून घेण्याची आणि ते वेगळेपण जपण्याची, कसोशीने जपण्याची नितांत आवश्यकता असते, आहे. 

Segmentation : एक सुटसुटीत तंत्र !

ढिगाने Videos सापडतील ह्या विषयावर इंग्रजी मध्ये youtube वर. मी अगदी सोप्प्या पद्धतीने समजावून द्यायचा प्रयत्न करतो. तर हे कळायला हवं कि मी कोणत्या प्रकारच्या ग्राहक वर्गाशी deal करण्यासाठी Comfortable आहे, कुणाशी मला सहज, ताणरहित संवाद करता येतोय ते. 

ह्याकरता आधी हे समजून घ्यावं लागेल, की जे मी माझं Deliverable म्हणून समोर आणतोय, म्हणजेच जे मी समोरच्याला देवून त्याबदल्यात अर्थार्जन करू इच्छितोय, त्याची खरी उपयुक्तता कोणत्या प्रकारच्या गरजा असलेल्या कोणत्या प्रकारच्या ग्राहकाला आहे. 

चला, एक उदाहरण घेऊ : माझंच !

तर माझं Deliverable काय आहे ? तर डिजिटल मार्केटिंग सल्ला | सेवा | प्रशिक्षण 

का बरं मी हे देतोय ? माझ्या स्वत:च्या अनुभवाचा बेस.

आता यात मी " कोणत्या प्रकारच्या ग्राहक वर्गाशी deal करू" हे कसं ठरवता येईल ? 

मी जेव्हा स्वत: च्या अनुभवाचा बेस  असं म्हणतो, तेव्हा मला बाहेर माझ्या स्वत: सारखेच ग्राहक शोधावे लागतील. म्हणजे माझ्या स्वत: सारखेच प्रश्न पडू शकलेले, शकणारे. म्हणजेच :-

Manufacturing करणारे तेही पोर्टल्स वर जाहिरात करणारे, मशिनरी विकणारे. म्हणजेच हाच 💪 माझा टार्गेट segment झाला. पुन्हा size केवढा ? तर MSME segment. 

एकदा का हे कळलं कि आतली मळमळ बंद व्हायला हवी !

आता मला नको वाटत राहायला कि "अर्रर, मी त्या अमुक सारखं नाही काम करत !" प्रत्येकाचा segment वेगळा आहे. त्यात कमी, लहान, छोटं असं काहीच नाही. सगळे तसे सो called मोठ्ठेच होत राहिले, तर छोट्या गरजा कुणी भागवायच्या ? त्यामुळेच तर सर्व प्रकारचे, सर्व व्यावसायिक नांदत असतात, ह्याच जगात. 

व्यवसायावर आधारित Genuine चित्रपटांचं दुर्भिक्ष्य

आम्ही निऊ च्या मीटिंग साठी एक आठवडाभर जंग जंग पछाडल तरी "मेड इन चायना" "गुरु" "बदमाश कंपनी" "हरीश्चन्द्राची factory" ह्यापलीकडे गाडीच जाईना ! इंग्रजीतही फार नाहीत काही. तरी त्यातल्या त्यात आम्ही Rocket Sing निवडला ह्यावेळी चर्चेला.

रेकॉर्डेड मीटिंग पाहता येण्यासाठी लिंक : https://www.facebook.com/795309869/videos/346318493520370/

निऊ चा फेसबुक ग्रुप विनामुल्य असतो, त्याची लिंक :- https://www.facebook.com/groups/nupune/

व्यवसाय म्हणजे "मनोरंजन नाहीच" असं कसं समजतात कुणास ठाऊक ? म्हणजे ती लफडी, प्रेम-फिम, डान्स, कमी कपड्यातील अभिनेत्र्या, झाडांमागे पळापळी हे हवच का ? कधी जाणार याच्या पल्याड, कुणास ठाऊक !

Franchise देण्याची घाई ...

हल्ली असंख्य अशा नव कल्पना उदयाला येताना दिसतात. ठीक आहे. पण कल्पना आणि व्यवसाय टिकवणे are different things boss. उत्साहावर विरजण टाकायचं नाहीये कुणाच्याच, पण सुचलेली बिझनेस आयडिया वैध ठरेल की नाही, ठरली आहे हे कसे ओळखायचे ?

सिद्ध तत्त्वे आहेत त्रिकालाबाधित 

एखादा व्यवसाय निदान 3 वर्षे तरी टाकलाय का, नफा कमावतोय का आणि निदान 25 टक्के ROI म्हणजे गुंतवणुकीवर परतावा देतोय का हे पाहायलाच हवं. प्रस्तावित उद्योगाबद्दल विचार करताना पुढचे financials ह्याच एका गोष्टीवर बेतलेले असतात, ह्याचेच अनुमापन करण्याचे ratios असतात.

अत्यंत उथळ अशा franchise ऑफर्स

मी स्वतः अशी अनेक उदाहरणे पाहिली आहेत,पाहत असतो, ज्यांनी एक वर्षही व्हायच्या आत franchise दिले, 

आणि त्यांना घेणारेही मिळाले ! अर्थातच ते चालले नाहीत, आणि प्रत्यक्ष franchisee ला प्रश्न पडले,तर ह्यांनी म्हणजे franchisors नी सरळ हात वरती केले ! 

व्यावसायिक बांधिलकी चा अभाव

पैसे कमावणे ह्या एकमेव संकल्पनेवर आधारित स्वतः च चुकीची स्वप्ने पाहणे आणि दुसऱ्यांना दाखविणे ह्यामुळे हे घडतं. आपला व्यवसाय प्रथम ग्राहकाला अमुक value देण्यास बांधील आहे ही मूळ संकल्पना लक्षात घ्यायला हवी. अर्थात जो माझ्या कडून franchisee घेणार, त्याचे विविध टप्प्यावर पडलेले प्रश्न मला सोडवता यायला हवेत ना ! मुळात मीच 3 वर्षेही धंदा चालविलेला नाही ( दुसरीकडे नोकरी नाही ) तर दुसऱ्याला काय सांगणार, कप्पाळ ! 

B2C हे न टाळता येणारे मॉडेल

ग्राहकांच्या बदलत्या गरजा ....

कोविड पश्चात खास करून खूपच जास्त कस्टमाईज झाल्या आहेत ग्राहकांच्या गरजा, का ते फिर कभी. पण झालेल्या आहेत हे खरं ! 

मोठ्ठ्या कंपन्यासुद्धा नाकारू शकत नाहीयेत

बिसलेरी सारखे दादा लोक ( बाटलीबंद पाण्याचे 60 टक्के मार्केट ह्यांच्याकडे आहे ) सुद्धा अपवाद नाहीयेत. एकेकाळी फक्त वितरकांद्वारे उपलब्ध असलेले बिसलेरी आता थेट B2C मिळतंय.

कोविड काळातलं शहाणपण किंवा काही, ठाऊक नाही, पण चक्क आता app वगैरे, म्हणजे मोठीच क्रांती म्हणायची !

आपल्यालाही चालणार नाही आता !

अपल्यालासुद्धा आता विविध सेगमेंट चे ग्राहक ठेवायला लागतील आपल्या ग्राहक पोर्टफोलिओ मध्ये !

जीर्णोद्धार अर्थात व्यावसायिक Model पुनर्विकसन

देवळांचे जीर्णोद्धार होत असतात. म्हणजे काय तर नूतनीकरण. अर्थात मोडकळीस आलेल्या भागाचे दुरुस्तीकरण किंवा चक्क अगदी जुन्या झालेल्या वास्तूला  नवीन स्वरूप देणे. 

आपल्या व्यवसायाचा जीर्णोद्धार कधी ?

आपल्या व्यवसायाची सुद्धा अशी डागडुजी, जीर्णोद्धार करावा लागेल, तर नवं गिऱ्हाईक येईल. काळापरतत्वे बदल घडवायला हवेत. खासकरुन कोविड नंतर कोणत्या वेगळ्या सवयी ग्राहकांना लागल्या आहेत ते ओळखून नवनवीन product किंवा सेवा मॉडेल विकसित करायला हवीत.

BUSINESS MODEL CANVAS

हे एक अत्यंत सुरेख असं tool आहे ज्याद्वारे आपण आपले बिझनेस मॉडेल छान पद्धतीने तयार करू शकतो आणि नव्या पद्धतीने छान नफा सुद्धा कमवू शकतो. पाण्याच्या व्यवसायात हे कसं वापरता येईल ह्याचे मी काही व्हिडिओस तयार केलेले आहेत. ह्या लिंक वरून ते पाहता येतील, व आपल्या व्यवसायात सुद्धा त्याचा वापर करता येईल.

माय बिझनेस चे Attributes

गुगल माय बिझनेस वर Attributes नावाचा एक पर्याय आहे. खूप छान पद्धतीने वापर करता येतो. मुळातच आपल्या अपरोक्ष होत असणारा हा गुगल सर्च म्हणजे प्रत्यक्ष मार्केट किंवा विभागात न जाता केली जाणारी एक शोध मोहीमच की. ह्या अनुषंगानेच गुगल आपली ही मोहीम लवकरात लवकर आणि अधिकाधिक अचूक करण्यासाठी सदैव उत्तमोत्तम features आणत असते. Attributes हा त्यातलाच एक प्रकार.

Attribute म्हणजे आपल्या उत्पादनाचे किंवा सेवाप्रकाराचे वैशिष्ट्य नव्हे, तर आपल्या व्यवसायानुसार आपल्या जागेचे  वैशिष्ट्य. म्हणजे तुमच्या व्यावसायिक जागेत असलेल्या सोयी सुविधांचे मेंशन.

उदाहरणा दाखल खाली एकाच इमारतीत असलेल्या दोन अभ्यासिका पाहू :-

ह्यातून हे अगदी स्पष्ट होते, साहजिकच ग्राहकाला निवड करायला सोपे होते.

दुकानाच्या जागेवर आपल्याला वाट्टेल ते लिहायला स्वातंत्र्य आहे, माय बिझनेस वर मात्र गुगल ने ठरवलेलेच attributes वापरता येतात. 

जागरूकपणे वापरलेत,तर आपल्या online viewer ला साहजिकच निवड करायला सोपे जाते.

प्रसंगानुरूप पोस्टिंग !

आपल्या सोशल मीडिया पोस्ट्स कशा वैविध्यपूर्ण असायला हव्यात ! हे विषय निवडताना सभोवताल निरखला तर लगेच हिंट्स मिळू लागतात.

सध्या मार्गाशीष गुरुवार आणि लगोलग दत्तजयंती !

रस्त्यावर दुकान थाटणारे लोक ह्या संधी अगदी लगेच उचलतात, सणवार आले की ही दुकाने सज्ज !

आपला सोशल content येईल का उचलता इथून ?

ह्यांना गुगल वर add करता येत नाही !

ह्यांचा बिझनेस मात्र गुगल वर नाही add करता यायचा, कारण ह्यांचा तसा पत्ता असला,तरी गुगल च्या दृष्टीने लापता च !

ह्यांचं जाऊद्या, पण बरेच चावी वाले गुगल वर आहेत बरका !

तुमचा व्यवसाय आहे की नाही ?

तुमचं वेगळेपण...

डिजिटल ला यायचं असलं तरीही आपलं खास पण ,किंवा इतरांच्या पेक्षा असलेलं वेगळे पण आपल्याला प्रथम समजून मग ते दाखवून व समजावून सुद्धा द्यायला लागतं

आता ह्या बेकऱ्या बघा - एकाच भागातल्या,अर्थात एकमेकांना स्पर्धक आहेतच !

रॉयल बेकरी

साद बेकरी

सागर बेकरी

अगदी जवळ जवळ. तरी सागर बेकरी ने स्वतः चं वैशिष्ट्य जपलेलं आहे, आणि सांगत सुद्धा आहेत : शुद्ध शाकाहारी बेकरी मालाचे उत्पादक, असं.

त्यामुळे कमी असतील,परंतु एका ठराविक choice ठेवणारे ग्राहक हे attract करत राहतात.

हेच आता डिजिटल माध्यमांवर जास्त ठळकपणे सांगायला हवं कारण google, फेसबुक, इंस्टा, इत्यादी ला शब्दरूप कंटेंट व्यवस्थित कळतो, बोर्ड वर लिहिलेला कंटेंट हा इमेज मध्ये जातो.

अधिक शक्तिशाली असे लोकल मार्केटिंग

कोविड पश्चात घडलेली प्रमुख गोष्ट म्हणजे : लोकल चं समजून आलेलं महत्त्व ! आता बिल्डर्स सुद्धा हे छान वापरू लागले आहेत : एक होर्डिंग सध्या मी पाहतोय सेनादत्त पोलीस चौकी पाशी :-

डोमेन चे details तपासले तर ते मित्तल ग्रुप चे आढळले, वेबसाईट सुद्धा ह्याच करिता बनविली गेलेली दिसतीये. 

काहीही असो, लोकल strong होत आहे, हे निश्चित !

True Caller Premium : खरंच आहे का उपयुक्त ?

True Caller ही App बरीच मंडळी वापरतात. छानच आहे. त्यात एक premium version असतं. त्याबद्दल जरा विस्तृत चर्चा झाली होती, मराठी connect च्या मीटिंग पश्चात. त्याचं बद्दल हे पुढे थोडं.

ह्यात मला महत्त्वाचे असू शकणारे features आहेत ते म्हणजे :-

• Who Viewed My Profile : हे चांगलं आहे 
• More Contact Requests : साधारण 30 request पाठवता येतील महिन्याला 
• premium Badge : आपला call घेण्याची शक्यता वाढते.

Gold मध्ये अगदी भारी काही नाही दिसल. 

किती Cost ह्याची ?

पहिला महिना : रु १५ 

त्रैमासिक : रु १७९ 

वार्षिक : रु. ५२९ 

Is it Worth ?

वार्षिक cost धरली तर साधारण ४५ रु येते महिन्याला, म्हणजे १.५० रुपया एका दिवसाला. ह्यात वरचे features : नक्कीच Worth आहे कि !

अधिक तपशीलवार माहिती : https://www.truecaller.com/premium

शिवाय मोठ्या व्यवसायांसाठी ह्यांचे बिझनेस version सुद्धा आहे : https://business.truecaller.com/pricing

दुसऱ्या वर्षपूर्ती च्या निमित्ताने ....

आज ११ डिसेंबर २०२१ , अर्थात "निवडक उद्यमि"चे दुसरे वर्ष संपले. त्यानिमित्ताने हे अगदी मुक्त विचारमंथन. काहीही न योजून केलेले. कोणताही ठराविक परिणाम न अपेक्षिता केलेले. त्यातून माझे कच्चे-पक्के दुवे देखील उघडे पडतील कदाचित. पण म्हटलं ना ... कोणताही "अमुक एक परिणाम न अपेक्षिता केलेले" ...!

खरं तर निऊ सुरु करताना बिझनेस नेट्वर्किंग मधले व्यावसायिक मेम्बर्सच डोळ्यासमोर होते. त्यांचं ( त्यात मीही आलोच ) ते थोडसं उथळ वागणं, कधी कधी अती स्वार्थी होत आपल्यापुरता विचार करणं तर कधी अधिकार-लालसेपोटी अंध होणं, कधी गटबाजी तर कधी प्रांतवादी होणं वगैरे अनेक कंगोरे लक्षात आले, येत राहतात.

वाटत राहतं ... "ये तो धंदा नहीं है boss". जास्त खोल जाऊन, अधिक प्रगल्भ विचार करत राहून एक दीर्घ पल्ल्याची उपाय-योजना करता येईल का काही ! हाच विचार करता करता अनेक व्यक्तींशी संबंध येत गेला, आणि मग अचानक पणे एक गोष्ट लक्षात आली... की अरे... शिकायला काहीच लागणार नाही ! एक यु ट्यूब Video भी काफी है यार !

एकलव्य चा जन्म !

ह्या वर्षातली माझ्यासाठी खूपच मोठी उपलब्धी म्हणता येईल ही. म्हणजे आपण प्रत्येक मीटिंग ला निवडून निवडून Video आणतो, त्यातले जे Speaker असतात, ते होतात आपले द्रोणाचार्य ! हा सगळा मामला अगदी विनामुल्य ! कित्ती भारी. ना तो speaker शोध , ना त्याला आवश्यक असा प्रेक्षक गोळा करा ना अजून काही ! मला तर हे खूप म्हणजे खूपच भारी वाटतं.

कारण मला मुळात उगाचच  Crowd नकोच आहे. ग्रुप ची निष्कारण संख्या वाढविणे, मग ते पीच करत राहणे, मग त्या physical मिटींगा, फोलच आहे असं मला वाटू लागलंय आता. त्यापेक्षा ज्यांना वाटतं त्यांनी भेटावं खुश्शाल !

फेसबुक live आहेच कि शिवाय !

फेसबुक ने इतकी मस्त सोय करून ठेवलीये, कुणालाही पाहता येतं ! ग्रुप जॉईन व्हायचं बंधन नाही ! किती मस्त आहे. ज्यांना हवं ते येतात आत, बाकीचे बांधावर ! 

येते काही महिने तरी हाच राहील आपला परिपाठ 

म्हणजे एक सत्र एकलव्य , एक सत्र ओळखी आणि बाकी गप्पा असंच ठेवू schedule मिटींग्स चं. आता ग्रुप पोस्ट सुद्धा बदलाव्या म्हणतो ! पाहूया. 

कठीण काळाचे आभार !

कोविड आणि पाठोपाठ ओमिक्रोन ह्या दोन राहू-केतूंनी सर्व मानव जातीला अगदी त्राही भगवान करून सोडले आहे जणू. जो-तो हल्ली समस्येत आकंठ बुडालेला आहे. आजूबाजूला चर्चा सुद्धा "टिकणे" ह्याविषयाचीच चाललेली दिसते , ऐकू येते. व्यवसायांची बऱ्या पैकी वाताहत झालेली दिसत आहे, आणि जो-तो आधी माझं भागू देत, मग जगाचं बघू  ह्या अगदी अस्तित्त्वाच्या लढ्यात गुंगलेला दिसतोय. यातून जाणवलेल्या काही गोष्टी ज्या पुढची दिशा ठरवायला मदत करतील :-

जुनी गृहीतके बाद करूयात 

कोविड पूर्वी जर आपलं एकच एक model असेल, तर ते सोडायला लागेल, विविध, Customized Models तयार करावी लागतील. उदा. एकाच कंपनीला supply, एकाच प्रकारच्या business segment ला supply करणे; शाळा-college मध्ये परत पूर्वीसारखी खोगीर भरती, एकाच प्रकारचे ट्रेनिंग कोर्सेस, फक्त "अमुकच" करेन असा तोरा, हे सगळं जर तुम्ही "जरा कोविड संपू दे" ह्या आशेवर रहात असाल , तर कठीण आहे.

कारण मुळात जगाला कळून चुकलं आहे, की अनंत प्रकारे त्यांच्या प्रश्नाला जगभरातून उत्तरे मिळू शकतात. इंटरनेट ह्या महान माहितीसागराचा पुरवठा आपल्या घरात आहे, आणि प्रत्येक जण ह्या कोविड च्या नाका बंदीमुळे त्याला उत्तम ओळखू लागलाय. त्यामुळे आपण देतो ते लय भारी आणि कोण नाही आपल्याशिवाय हा विचार असेल, तर तो फेकून द्या. कल्पक व्हावं लागेल.

कल्पकता ही काही दैवी देणगी नव्हे !

कल्पक = Artist ही एक चुकीची समजूत आहे. वर समजून घेतलेले एक नव-सत्य मान्य केलं कि कोणालाही याची उत्तरे सापडतील. एकाच ट्रेनिंग ऐवजी भाग पाडून कमी किंमतीची काही छोटी छोटी ट्रेनिंग, किंवा केक सारख्या उत्पादना ला प्रसंगारूप सजवून वेगवेगळी models करणे, भाजी घरपोच देता देता त्यासोबत इतर नवीन काही सप्लाय करणे, एखाद्या मोठ्या कंपनीला सप्लाय करता करता एखादे B2C model उभे करणे, असे अनेक प्रकार सुचणे, करणे हा देखील कल्पकतेचा भागच आहे.

Quantity Based विचारसरणी ला छेद 

Data ह्या प्रकाराला अ-वास्तव  अति महत्त्व दिलं जातंय. तो मुकेश अंबानी म्हणतो म्हणे "Data हे नावं खनिज तेल आहे" म्हणून आपणही निर्बुद्ध होवून त्याच्या मागे लागणं चूक आहे. तो का म्हणतो, ते सोडून देवू. मला तर जगायला माझं काम आणि त्याच्याशी माझं असलेलं सखोल नातं हेच कामाला येईल. मग Data कुठे गंडवतो ? Data गंडवत नाही, Data म्हणजे सर्वस्व ह्या मध्यवर्ती कल्पनेला धरून व्यवसाय उभा राहिला तर गंडलो समजा. 

कालच एका whatsapp chat वर मला एकाच प्रकारे सतत मेसेज करणाऱ्या एकाला मी हेच सांगत होतो, कि तू चुकीच्या व्यक्तीला Target करण्यात तुझा (म्हणजे मालकाचा 😇) वेळ, पैसा (म्हणजे मालकाचा 😇) आणि उर्जा (म्हणजे कंपनीची ) वाया दवडत आहेस. हे होतं, कारण निर्बुद्ध पणे data विकत घेतला जातो, एकदा विकत घेतला कि तो "वसूल" केला पाहिजे म्हणून कर्मचारी ठेवले जातात आणि त्यांना CRM सारखी softwares लावून पुन्हा निर्बुद्ध follow अप केला जातो. 

CRM Softwares वाईट आहेत का ? नाही. पण मुळातच software म्हणजेच खूप मोठ्या प्रमाणावरचा Quantity based approach.त्यामुळे आलंच बाकी सगळं मागोमाग. अशीच परिस्थिती सर्व सोशल मिडिया टूल्स ची सुद्धा. असो.

तरीही आपल्याकरिता रस्ता असतोच !

आपण एक ठरवायचं : निर्बुद्ध पणे स्वीकारणार नाही. आधी तर मूल्याधारित विचारसरणी विकसित करेन. ही मूल्य मग माझ्या कामाला जोडेन, आणि मग सतत सतर्क राहीन.

पोकळ "Passion" उपयोगी नाही 

Passion ची सुद्धा खूपच उथळ रूपे आपल्या समोर आणली जातात. कुठेतरी अवकाश सफरीला निघालेला तो बेझोस किंवा ४५० कोटींचा बंगला बांधणारा अंबानी, किंवा अजून काही. त्यामुळे कुणालाही "तुझं स्वप्न काय" असं विचारलं, की माझं Chartered Helicopter असेल, किंवा माझ्या factory मध्ये १००० कर्मचारी असतील, किंवा हल्लीची style म्हणजे : "म्हणे मी २०२४ पर्यंत १००० उद्योजक घडवेन" ! सगळं फोल, पोकळ, उथळ. एक वेळ येते कि तुमच्याकडे जगातलं सर्वस्व असतं तरीही करमत नाही, कारण ह्या ह्या Passion ला कुठेही लोकांची खरी गरज जोडलेली नसते. तुझ्या helicopter शी किंवा factory शी किंवा संकल्पाशी फक्त तुझा संबंध आहे रे बाबा, तू कोण उद्योजक घडवणार ? तू फक्त दुकान लावलंस. 

कालच "शहा" नामक एका व्यक्तीला मी भेटलो. वय असेल ७० ते ७५. व्यवसाय ? Stamp-Vendor. आमच्या saturday क्लबच्या उरुळी कांचन च्या मीटिंग ला हे गृहस्थ आले होते. पिढीजात व्यावसायिक, पण ना कुठे माज, ना दिखावा. त्यांना ते Give-Ask काहीही कळलं नसावं. ओळख देताना म्हणाले " मी Stamp विकतो, कधीही या, २४ तासात कधीही". त्यांच्या दुकानात गेल्यावर कळतं कि ते अगदी सत्य आहे. "उरुळी कांचन मधलं सर्वात छोटं दुकान असेल माझं" असं म्हणणाऱ्या शहा ह्यांच्या पूर्ण इमारत मालकीची आहे आणि ती पूर्णपणे भाड्याने दिलेली आहे. म्हणजे बिझनेस किंवा आर्थिक साक्षरते बद्दल बोलायला नको. मुद्दा : लोकांच्या खऱ्या गरजेशी नातं हवं , Passion सापडेल आपोआप.

विचार करावा लागेल 

होय, आणि तो आपला आपणच करायचा आहे. बाहेरून काय करायला लागेल ? तर प्रथम मान्य करावं लागेल, कि जुन्या संकल्पना कदाचित चालतील किंवा नाही, पण नव नवीन models मात्र नक्कीच उभी करावी लागतील. दुसरं म्हणजे हा विचार करायला मोकळा वेळ स्वत: सोबत द्यायला लागेल. Multi Tasking कमी करावं लागेल, आणि जे जे करतो त्यात एकरूप होऊन करावं लागेल. आपलं काम हे आपलं आयुष्य संपन्न करायला आहे, बँकेत पैसे ठेवून त्यावर उर्वरीत आयुष्य काढू म्हटलं तर नाही चालणार. ते पैसे असतील तरी ठीक, नसतील तरीही ठीक. थोडी लाचारता (हे सुद्धा मनाचे खेळ) वगैरे येईल; पण काम करता यायलाच हवे, आणि कोणतेही. कारण ते उपयुक्त तर ठरायला हवं ना !

आभार : कठीण काळा, तुझेच फक्त !

"पैसाच शेवटी कामाला येतो" हे गृहीतक मनात धरलं असेल, तर ते खरंच काढून टाका. पैशाच्या विरुद्ध आहे ही विचारसरणी असाही चुकीचा अर्थ घेवू नका. आपण करीत असलेली विविध प्रकारची काम आपल्याला मरेपर्यंत साथ देतील का , म्हणजेच करता येतील ना ? हा प्रश्न ह्याच काळाने आपल्याला विचारायला भाग पाडलेल आहे. 

Brief about 'Nivdak Udyami' -

What is 'Nivdak Udyami'

Religious, Social, Educational or even for commercial reasons people do come together as a group however nature of each person is different and hence keeping them closely connected to a common cause for a longer period of time is a bit tedious job. One need to establish certain guidelines of rules and make continuous efforts to develop the culture to abide those rules and stay with in the established framework 

Considering this 'Nivdak Udyami' was formed in December 2019 where Professional Business owners/Entrepreneurs should come together to help grow each other's business, share their good or bad experiences, invite domain experts and arrange discussions, brainstorm and by virtue of constant questioning try to understand and learn the subject - This is how we function 

@ 'Nivdak' we have set up weekly posting scheduled with dedicated subjects for each day along with timeline

"Business Education and Personality Traits Development" has been the core of 'Nivdak's existence. Non value add forwards, Borrowed philosophy, Political, Ritual, Caste biased posts, spamming is strictly prohibited here

Hence handful and selected 30 odd people could earn our membership till date

@ 'Nivdak Udyami', We believe that Nurturing Culture and Creating Wealth both can be achieved simultaneously, So its just not a group rather a movement 

कधीतरी models ही "Freeze" व्हायलाच हवीत की !

Flexibility हा देखील एक अत्यंत अति लाडावून ठेवलेला शब्द आहे. असाच Innovation हा सुद्धा. हे सतत इतके बोलले जातात,कि व्यावसायिकाला वाटावं कि सतत बिझनेस models सारखी बदलतच राहिली पाहिजेत.

असं काही नाही. नकोच मुळी. एखादी नवीन कार्यपद्धती मुळात वर्क होतीये कि नाही, झालीये कि नाही वगैरे पाहायला काही वेळ तर द्यायला हवा ना ! आणि त्यात परत मुळातल्या त्या model लाच सारखा आपण धक्का लावत राहिलो तर कठीणच होवून बसेल की. 

म्हणजे असं,कि घरात काम करणाऱ्या बाई ला सतत रोज वेगळ्या वेळी, वेगवेगळ्या पद्धतीने, अनेक माणसांनी कामे सांगत राहिली, तर सोडूनच जाईल ना ती. अगदी असंच आहे हे.

मी तर चक्क माझ्यासाठी कधी कधी Freeze हा शब्द एखाद्या दिशादर्शका सारखा वापरतो !

नाही करायचा बदल निदान ३ वर्ष तरी. कधी कधी पाहिजे तसं घडत नाही. वैफल्य येतं. हा सुद्धा त्या प्रयोगातला, ठाम राहण्यातला एक भागच समजायचं. आपल्या मार्गावरचा विश्वास असंच develop होतो. 

Groups = Promotions : हे जणू सूत्रच झालंय !

कोणताही फेसबुक किंवा whatsapp ग्रुप उघडून बघा : त्यात जास्तीत जास्त पोस्ट्स प्रमोशन च्याच दिसतात. छोट्या व्यावसायिकांचं मी तर पाहिलंय, की त्यांचा हा एकच "धर्म" होवून बसलेला दिसतो, की ग्रुप ना ? ठोक पोस्टिंग. किंवा ग्रुप्स हे "पोस्टिंग" करताच असतात. अनेक जण तर हे दुकानच उघडून बसतात, कि एक फेसबुक चा ग्रुप करा, त्यावर प्रचंड मेंबर संख्या add करत जा; आणि एखादी स्वस्त अशी मेम्बर्शीप द्या आणि ती विका. बदल्यात फेसबुक असतंच तुमच्या पोस्ट्स प्रचंड populate करायला. 

हरकत काय असं करायला ?

खरं तर काही असूच शकत नाही ना, कारण प्रत्येकाचं स्वातंत्र्य ! तरीही एकंदरीत आधी आयुष्य म्हणजे मला सृष्टीकर्त्याने दिलेलं जीवन आलं, आणि मग ते कसं घालवायचं हा प्रश्न आला. म्हणून तर आपण कुणालाही प्रथम भेटीत विचारतो ना : 

"What do you do" किंवा

"What's your Occupation" किंवा

"काय करता आपण" किंवा

"काय चाललंय  सध्या" 

हे सर्व प्रश्न "तुम्ही तुम्हाला दिलेली ही उर्जा कशी कारणी लावता" असे आहेत.ही कारणी लावताना आपण केलेल्या विविध कामांच्या नंतर आपल्याला कसं वाटतं  ह्याचा विचार आपण करतो का कधी ? म्हणजे अगदी "समाधान" ह्या फूट पट्टी वर नकोय मोजायला; तरीही साधारणत: आपण ज्या हेतू ने आपला व्यवसाय निवडलेला असतो तो हेतू बऱ्याचदा बाजूलाच पडलेला दिसतो आणि "सतत आपल्या सेवा-उत्पादने आपण सतत विकत राहणे " हेच काम होवून बसलेलं दिसतं.

विक्री किंवा प्रमोशन हा व्यवसायाचा एक भाग आहे हे निश्चित, तरी जोडीने उत्तरोत्तर हि प्रक्रिया थोडी सोपी व्हायला हवी. म्हणजे आपल्याला मिळणाऱ्या परिणामांच्या तुलनेत हे काम कमी-कमी होत जावं.आणि आपल्याला आपल्या बेसिक profile वर म्हणजेच आपल्या क्षमता (स्वत: च्या किंवा व्यावसायिक) किंवा त्यांचा दर्जा वाढविण्यावर काम करायला वेळ आणि वाव मिळावा.

हे प्रत्येकाच्या मनाशी पक्कं असतं; तरीही "जो दिखता हैं वही बिकता हैं " हे एकमेव सूत्र अंगिकारल्याने खूप घोळ होतो.

मुळात ग्रुप्स हे ह्याकरीता नसावेतच मुळी !

ग्रुप्स वर हे आपल्या योग्यता वाढविण्याकरिता काय करता येईल  ह्या विषयी बोललं जावं अथवा व्यक्त व्हावं. अशाच काहीशा उद्देशाने आपण निवडक उद्यमी ची निर्मिती केली. हे वेगवेगळे प्रयत्न, त्यांची गोळा बेरीज व सोबतीने येणारे अनुभव ह्याची गोडी चाखता आली तर खरा प्रवासाचा आनंद घेता येईल.

"इथे धंदा मिळत नाही" किंवा 

"खूपच कमी हालचाल असते सध्या ग्रुप वर"  

वगैरे साठी इथे येण्यात काहीच अर्थ नाही. ह्या कोणत्याही गोष्टी अर्थात सवंग पणा ग्रुप वर नसावा. ग्रुप थेट धंदा मिळण्यासाठी नव्हे तर एकंदरीत व्यवसायाद्वारे आयुष्य रसदार,चविष्ट व्हावं ह्या दिशेने चालावा. 

कमी हालचाल अर्थात जास्त मोकळी जागा. 👉हीच तर अपेक्षित आहे ना.

तर निवडक उद्यमी म्हणजे अशा प्रकारे विचार करू शकण्याची तयारी असणाऱ्या लहान-थोर उद्यमी मंडळींचा समूह. 

प्रयोग बेडरपणे share करायला वाव असावा !

मनात योजलेले काम झाले की त्याला आपण यश म्हणतो साधारणत: आणि हे होण्याकरिता आपण उद्यमी मंडळी अनेक कृती करीत असतो. ह्यांना "प्रयोग" म्हणता येईल. त्यांतले अनुभव कधी share करतो का आपण ? हल्ली ज्याभोवती एक मोठ्ठ वलय निर्माण झालंय तो mentor म्हणजे तरी काय ? आपले अनुभव फक्त सांगणे खरं तर. हे अनुभव अगदी बेडरपणे सांगता आले, तर खरा ग्रुप, नाहीतर एक दुकानच फक्त !

बिझनेस नेटवर्क Presentation : ७ प्रमुख मुद्दे

फोरम चं उद्दिष्ट जाणून घेऊन मग Presentation द्यावं !

नुकतंच एक बिझनेस नेटवर्क फोरम attend केलं. त्यात एका मेंबर चं बिझनेस Presentation पाहिलं. छान कल्पक केलं होतं. तरीही ते त्या form ला साजेसं असतं तर अजून छान वाटलं असतं. बिझनेस नेटवर्क हे "नेटवर्क" वाढण्यासाठी आहे, त्यातून आपले सह मेम्बर्स प्रशिक्षित व्हायला हवेत : आपल्याला आवश्यक ते रेफरल्स देण्याकरिता.

माझ्या मते हे १० मिनिटांच Presentation म्हणजे आपल्या १ मिनिट चंच Extension असतं. त्यात खालील गोष्टींची खबरदारी जरूर घ्यायला हवी :-

1. कमी शब्दांत परंतु योग्य व्यक्तीकडून (आपल्या कामाची समज असणारी व्यक्ती ) स्वत:ची ओळख करून घेणे. 
2. 2 ते ३ product किंवा सेवा अथवा त्यांची versions सांगावीत. प्रत्यक्ष ते कसं काम करतं ह्यापेक्षा उपयुक्तता काय ह्याकडे अधिक लक्ष असावे. त्यात पुन्हा काय ऐकलं , काय पाहिलं की मला रेफर करता येईल ह्याची एखादी यादी देता येईल.
3. एखाद्या प्रमुख ग्राहकाचे Testimonial नक्की share करता येईल. हा चांगला तगडा ग्राहक असावा. तुमचे जे ग्राहक आहेत, त्यातल्या त्यात ! थेट नसेल, Indirect असेल तरी चालेल. मुळात आपलं काम इतक्या चांगल्या ग्राहकाला उपयुक्त ठरतंय हे लोकांना व्यवस्थित समजेल. प्रत्यक्ष त्या व्यक्तीला बोलावून वेळ दवडू नका. 
4. तुमचं खास Certification किंवा व्यवसायाला साजेशी एखादी डिग्री वगैरे जरूर,नक्की स्क्रीन वर दाखवा, सोबत बोलून सुद्धा सांगा. त्या image वर मोठ्या अक्षरांत ती कसली,कशा बद्दल ची degree आहे ते लिहा. 
5. नसेल तर तुमच्या अनुभवाला सारथी बनवा.नवखे, startup असाल, तर तुमच्या आधीच्या नोकरीतील अनुभवाला; तेही नसेल, तर तुमची कल्पना, आणि स्टोरी मार्केट करा. लोकांना,मेम्बर्स ना कळायला हवं की, सदर विषयातील सर्व कौशल्ये तुमच्यात आहेत. (Linked-In चं Skill Endorsement जरूर पहा !)
6. Gives आणि Asks वर हमखास लक्ष द्या. इथे व्यवस्थित 2 भाग करून लोकांना समजावून सांगा की माझ्या कडून काय मिळेल, आणि मला कुठे रेफर करता येईल. स्पेसिफिक नावे किंवा निदान ते ते हुद्दे जरी समजावून सांगितले तरी चालेल. 
7. साधारण ह्या सगळ्यात १० मिनिटे दिलेली असतात. त्यात निदान 2 मिनिटे शेवटी आपले Gives व Asks समजावून सांगायला तसेच प्रश्नोत्तरे हाताळायला शिल्लक रहावीत. एखाद-दुसरा प्रश्न तुमची USP समजावून सांगायला चक्क प्लॉट केला तरी चालेल. उद्देश हाच कि आपला व्यवसाय कळण्यापेक्षा आपल्या व्यवसायाकरिता referals कसे शोधायचे हे मेम्बर्स ना कळू शकेल.

आपल्या सह मेम्बर्स पर्यंत एकदा आपल्याला रेफरल कसे द्यायचे, कुठून शोधता येतील हे आपण पाहिलं, सोबत का द्यायचे हे कळलं कि झालं कि !

आत्ता समोर असणारा यक्ष प्रश्नच आपल्याला मार्ग दाखवत असतो !

१८ ऑगस्ट दुपारी सव्वा बारा वाजेपर्यंत माझ्या मिनरल water च्या ट्रेनिंगसाठी ह्यावेळी, म्हणजे ट्रेनिंग क्र ८५ ला एकही बुकिंग झालेलं नव्हतं. म्हणजे बघा की, ट्रेनिंग ला सुरुवात होणार 2 वाजता दुपारी आणि १२ पर्यंत एकही बुकिंग नाही. मग मी ठरवून टाकलं कि ह्यावेळी "रद्द". तसं काही ठिकाणी सांगून सुद्धा टाकलं आणि १५ वीस मिनिटांत 2 जणांनी विचारलं: सर, 2 ला सुरु करतोय ना ?

ह्यावेळी मी "नाहीच" घ्यायचा निर्णय घेतला. सर्वांना सध्या जे खूप कठीण प्रश्न आहेत तेच मलाही आहेत. तरीही मी माझ्या निर्णयावर स्थिर राहिलो. तरीही सकाळपासून बेचैनी होतीच. आणि मी माझ्या सहकार्यांसोबत थोडी चर्चा सुद्धा केली ह्या अनुषंगाने : की नक्की काय होतंय !

मग चर्चेअंती असं लक्षात आलं,की परिस्थितीत विशेष फरक नाहीये,तर आमच्या ग्राहकाला नक्की कळविले जात नाहीये, की, कधी आणि कोणत्या तारखेला हे ट्रेनिंग असणार आहे ते. आम्ही फेसबुक वर पोस्ट वगैरे करत असतो, तरी हे लक्षात आलं, कि आमचा सर्वात जास्त "Traffic" असणारा Channel म्हणजे आमचा Youtube channel तसेच आमचा "कोरा" चा वाचकवर्ग. इथे आमची "Initimations" पोचतच नाहीत.  म्हणजे हे करून पाहूयात. 

ह्याने लगेच अपेक्षित परिणाम मिळेल का ?

मिळेल,अशी अटकळ आहे.पाहुया आता.आणि आमच्या अनुभवाने, साधारण ३ एक महिने तरी कोणताही नवीन प्रयोग करून पहावा लागतो. मगच काहीतरी निश्चित पुढची स्टेप घेता येते.ह्यापेक्षा फार वाईट काही घडेल असं वाटत नाही.

लगेच मोठमोठे चेंजेस किंवा बदल करायचे नाहीत. 

थोडा संयम दाखवायचा. फेस करायची आतली धाकधूक, भीती, अनिश्चितता.हीच प्रगल्भता.हाच तो मानसिकतेतला बदल.आपला वाचकवर्ग आपल्याला पाहत असतो, आपली नोंद ठेवत असतो.तात्पुरत्या परिस्थितीवर मात करण्यासाठी आपण जर आपल्या बिझनेस model मध्ये मोठे किंवा दाखल घेण्याजोगे निर्णय घेतले, तर ग्राहकांच्या मनात वसलेली आपली छबी ही कायमस्वरूपी विस्कळीत होण्याची शक्यता असते. ज्याने हे ग्राहक, जे मोठ्या प्रयत्नाने जोडून राहिलेले असतात, एका क्षणात पाठ फिरवून निघून जातात, आणि आपल्याला फक्त परिणाम दिसतो. कारण आपले updates चेक करताना सुद्धा ते काही आपल्याला सांगत नसतात की "मी अमुक अमुक, माझा नंबर अमुक अमुक". सोडताना तर प्रश्नच नाही. काही मार्गांनी आपण हे catch करू शकतो,म्हणजे newsletter द्वारे वगैरे. तरीही जाणाऱ्या माणसाला "जाब" नाही विचारता येत.

ह्याची काल लगेच प्रचीती आली,प्रत्यक्ष !

एका Dining Hall ला जाण्याचा काल योग आला.त्यांनी त्या हॉटेल च्या आवारात हा Hall पुन्हा साधारण १० एक वर्षांच्या Gap नंतर पुन्हा सुरु केलाय. ह्याची Veg, शाकाहारी, राजस्थानी थाळी ही खासियत होती, जे आता पुन्हा रुजू होत आहे. पण मध्ये ह्या हॉटेल चालकांनी, काही वर्षे इतर विविध models वापरून पहिली. ज्यात मांसाहारी पदार्थ सुद्धा होते. आणि इथेच ग्राहक वर्गाने पाठ फिरवली.

नवीन वर्ग येईलच की !

हे तर आहेच. तरी ह्यासाठी विशेष प्रयत्न करावे लागतील हे निश्चित. ह्यातलाच एक भाग म्हणून आम्हाला त्यांनी काल थाळी खायला आमंत्रित केलं. तरीही जुना वर्ग टिकवून ठेवला असता तर !

शिकण्यासारखे .....

1. संपूर्णपणे एकदम बिझनेस model बदलायचे असेल, तर तितकी शाश्वती तुमच्या ROI ने द्यायला हवी.
2. थोडे थोडे बदल, तेही अंतर्गत करायला हरकत नाही, पण हळू हळू !
3. सदर उदाहरणात एकदम Customer Segment संपूर्णपणे बदलून गेली ना ! त्यामुळे आधीचे ग्राहक तुटले. असं करायचं असेल, तर वेगळी vertical सुरु केलेली उत्तम.

आपली मते अपेक्षित !

Quora वर तुमचे Views कमी होतायेत का ? काळजी नको !

काही काळापूर्वी मी Quora ह्या प्रश्नोत्तराच्या वेबसाईट वर माझ्या क्षेत्रात म्हणजे मिनरल water च्या क्षेत्रात "Most Viewed Author" होतो. मी हे अभिमानाने मिरावायचो देखील!

आज आणि काही महिने पाहतोय, की हे माझं स्थान थोडं हलले आहे. कधी ८-९ व्या स्थानावर सुद्धा मी आहे. आज साधारण ५ व्या स्थानावर. "आपली लोकप्रियता कमी व्हायला लागली आहे कि काय" वगैरे प्रश्न मलाही पडायचे पूर्वी, पण आता खरंच नाही पडत. असो. तरी ते पहिल्या स्थानावरचे आहेत, ज्यांना माझ्यापेक्षा जास्त views आहेत, ते नक्की काय करतात, हे सुद्धा कोरा आपल्याला दाखवतं. त्यातून मला काही प्रेरणा मिळेल अशा आशेने मी जरा ह्याच्या थोडा खोलात गेलो, त्याचा हा आढावा आणि पाहणी :-

काय वाटतं तुम्हाला ? मते कळवा !

Reputation Build करण्याला सर्वात पहिला Preference द्या !

व्यवसाय करणे म्हणजे नुसतं आपल्याविषयी काहीतरी "ढकलत" राहणे नव्हे !

काल - परवाच माझ्या बहिणीशी (जी आता एक निवृत्त आयुष्य जगतीये),तिच्याशी बोलता बोलता ती म्हणाली : हे whatsapp ग्रुप्स जॉईन करायचे म्हणजे लोकांची नुसती विका-विकी सहन करत रहायची, त्यापेक्षा नकोच !

खूप बोध घेण्यासारखं आहे हे ! कारण अशाच मंडळींना टार्गेट करून आपण आपला माल विकत असतो. आणि त्यांनाच जर असं वाटत असेल, तर हे whatsapp मार्केटिंग म्हणजे झोलच म्हणायचं की ! त्यात परत हि whatsapp मार्केटिंग ची softwares आलीयेत मार्केट मध्ये. ह्याच्या जाळ्यात परत लोक फसत राहतात, कारण ही softwares आपलं हे "ढकलिंग" automate करून तर देतातच,शिवाय भरपूर,माहित नसलेल्या लोकांपर्यंत आपलं पोस्टिंग "पुश" करत राहतात, आणि आपल्याला वाटतं कि हे खूप भारी मार्केटिंग चाललंय माझं !

असंच एक बकवास म्हणजे परस्पर "ग्रुप्स" ना आणि लिस्ट ना add करत राहणे 

लोक परस्पर add करतात आणि मेसेजेस चा भडीमार करत राहतात. logic काय,तर कुणीतरी पाहतं आणि माल विकत घेतं. असेलही;पण त्यासाठी ही "शिकार" सतत करत रहावी लागते, आणि मुळात आपला समज असा होतो की हे करतच राहायला हवं. ह्यात मुळात आपलं काम, त्यातली अधिकारिता ही अधिकाधिक विकसित व्हायच्या ऐवजी मी सतत "विकायच्या" कामात राहतो आणि हेच मला माझं प्रथम-कर्म वाटू लागतं.

मुळात असं करूनही तितकासा उपयोग होतो असं नाही. नुकतंच मला कुणीतरी परस्पर एका whatsapp ग्रुप ला add केलं. पूर्वी मी लगेच बाहेर पडत असे. आता जरा सबुरीने घेतो,तपासतो आणि मग ठरवतो कि ग्रुप उपयुक्त आहे किंवा नाही ते. जरा शेअर करतो :-

ह्या ग्रुप ला ज्यांनी add केलं त्यांची विषयी तपासलं तर आढळलं ...

1. ह्या व्यक्तीचं Just Dial चं लिस्टिंग फार भारी नव्हत (जे त्याने सेंड केलेलं होतं)
2. मग पाहिलं GMB, म्हणजे गुगल लोकल, तिथे लिस्टिंग नव्हतच
3. website नाही, शिवाय ही व्यक्ती डिजिटल मार्केटिंग करत होती 
4. त्याला मी त्याचं linked इन प्रोफाईल पाठवायला सांगितलं,तर उत्तर नाही 

हे सगळं करायला हवं असं अजिबात नाही, पण तरी ह्यातला एक मार्ग तरी योग्य पद्धतीने केला तर जास्त चांगले आणि स्थिर परिणाम मिळू शकतात. उदाहरणार्थ जर just Dial हा मार्ग निवडला असेल, तर त्यावर पूर्ण लक्ष देवून reviews वगैरे बिल्ड करावेत. म्हणजे Conversion तरी निश्चित मिळू शकेल. 

जोडीला आपले नवीन प्रोजेक्ट्स वगैरे linked in वर पोस्ट करीत राहावेत.

Videos करावेत की Podcasts ?

Demos असतील, तर अर्थात Videos च वापरा. पण माहितीपर काही असेल, जे "न पाहता" फक्त ऐकून चालेल; तर अशा वेळी Podcasts प्रचंड उपयोगी ठरतात. सर्वात महत्त्वाचा उपयोग म्हणजे Distraction होत नाही. तुमचा channel जर खूप प्रसिद्ध असेल, तर YOUTUBE वरच "podcasts" अशी एक वेगळी प्ले लिस्ट करून त्यावर एक एक करत तुमचे Audios ठेवू शकता. ह्याचा हेतू इतकाच, की एकाच channel वर लोकांना सगळं मिळावं म्हणून. 

पण youtube तर फक्त Video च घेतं ना ..

बरोबर. आपले जरी podcasts असतील, तरी ते "Uplaod Video" म्हणूनच चढवावे लागतात. आणि View थांबवून फक्त ऐकता येत नाहीत मोबाईलवर, हीच एक पंचाईत असते Youtube ची. तरी वर म्हटलं तसं, search खूप जास्त असतो यु ट्यूब ला. त्यामुळे त्यावर सुरुवात नक्की करू शकता. 

कसे करायचे अपलोड ?

तसेच. जसे Video करतो तसे. Kinemaster सारखं एखादं सोप्पं App घ्या आणि करा रेकॉर्ड त्यात. सोबत काही फोटोज टाका, किंवा चक्क स्वत:चाच फोटो करा अपलोड, इतकं सोप्पं.

पण मग Videos च का नाही ?

Videos पण चालतात ना ! जर अगदीच जनरल असेल विषय, आणि फक्त engagement हा हेतू असेल, तर चालेल की. पण एखाद्या विषयावर सखोल विचार मांडायचे असतील तर podcast चा नक्कीच खूप चांगला उपयोग होतो.

तुमचा channel जर फार जर प्रसिद्ध नसेल, किंवा तुम्हाला सर्च वगैरे मध्ये तितका रस नसेल, आणि फक्त "अधिकार-सिद्धता" ह्या एकाच विषयात रस असेल, तर फक्त podcasts म्हणजेच तुमच्या Audio Files तुमच्या website वर अपलोड करून ठेवू शकता. म्हणजे ह्या File ची "लिंक" मिळू शकते. ही लिंक मग अनेक प्रकारे Re-Purpose करता येते :-

• Website वर "टेबल" स्वरूपात : उदाहरण 
• सोशल media वर पोस्ट्स मध्ये 
• Email मधून पाठवता येईल 
• Blog वरून : जसं आपण NU मुलाखतींचे एक विशेष पेज केलेलं आहे.
• Business Whatsapp मध्ये "Quick Replies" मध्ये 

ह्या रणनीती चा सर्वोत्कृष्ट फायदा म्हणजे तुमच्या मजकुरात रस असणाऱ्या व्यक्ती ला तो मजकूर निवांत, Distraction फ्री ऐकता येतो. 

विचार/प्रश्न/प्रतिक्रिया अपेक्षित !

आपापल्या विषयाबाबत सतर्कता ही देखील अधिकार सिद्धता च !

नुकतेच आपण पाहिले,की मी डोमेन नेम renewal करण्याबाबत एक पोस्ट टाकली. त्यावर ओंकार चंद्रचूड ह्यांनी त्या संदर्भात असलेला त्यांचा अनुभव share केला. 

असंच आज आमच्या एका दुसऱ्या ग्रुप वर पेटंट बद्दल एक पोस्ट आली असताना, त्या ग्रुप च्या सदस्य, पल्लवी कदम ह्यांनी आवर्जून एक कमेंट पोस्ट केली. पेटंट या विषयात त्या काम करतात, हे सांगायला नकोच. 

ह्यातून काय होऊ शकतं ?

आपण जेव्हा स्थानिक व्यवसाय किंवा छोटा व्यवसाय करत असतो, तेव्हा एखाद-दुसऱ्या ग्रुप्स मध्ये कार्यरत असतो. प्रत्येकच मेंबर काही उठून रोज पोस्टिंग कर असं नाही होत. तर मग हे , आपले विषय आले, की आवर्जून प्रतिक्रिया, काही उपयुक्त टिप्स share केल्या, कि मेम्बर्स ना उपयोग होतोच; शिवाय आपला, आपल्या बद्दल चा आदर वाढू शकतो, कारण आपण आपल्या विषयात काही बोलत राहतो.

एका मर्यादित, niche ग्रुप्स मधून ह्या प्रकारे आपल्याला खूप मोठ्या प्रकारे यश मिळू शकेल. म्हणजे : सतत आपण चमकोगिरी करायची गरज नाही, शिवाय ५० ग्रुप्स ना सुद्धा जॉईन व्हायची आवश्यकता नाही !

हे लेख वाचू शकता :-

1. चमकोगिरी :- https://nupune.blogspot.com/2021/07/blog-post.html
2. अनेक ग्रुप्स :- https://nupune.blogspot.com/2021/04/network.html

Domain Name इतकं महत्त्वाचं आहे का खरोखर ?

मुळात डोमेन नेम म्हणजे तुमच्या (Internet वरच्या)  म्हणजेच आभासी मालमत्तेचे एका संक्षिप्त शब्दात केलेले संपूर्ण वर्णन. ह्यालाच URL असाही शब्द वापरला जातो. Uniform Resource Locator. म्हणजेच कोठूनही पटकन पाहता येण्यासाठी केली गेलेली सोय. म्हणजेच website कोठूनही पाहता यावी ह्याकरिता असलेले एक छोटेसे नाव, नावाची पाटी.

स्थायी किंवा स्थावर मालमत्ता जपण्यासाठी वारसदार वगैरे बऱ्याच गोष्टी जपून, पाहून कराव्या लागतात. म्हणजे ही मालमत्ता सहजा सहजी कुणाच्याही हाती लागत नाही. परंतु आभासी मालमत्ता मात्र फक्त डोमेन नेम बाबतीत केलेल्या हलगर्जी पणामुळे तिऱ्हाईत मंडळींच्या हाती अगदी सहज लागू शकते.

किंमतीत फरक आहे ना पण !

होय. बहुतेक स्थावर मालमत्ता ह्या आभासी मालमत्तांच्या तुलनेत जास्त कीमती असतात. उदाहरणार्थ एखाद्या १ BHK Flat ची किंमत एखाद्या केटरिंग contractor च्या website च्या तुलनेत नक्कीच कितीतरी पटीने जास्त असेल. परंतु हाच catering contractor जेव्हा त्याचा व्यवसाय वाढवू शकतो, तेव्हा त्याने website केली, आणि ह्या डोमेन कडे दुर्लक्ष झाले, तर हे प्रकरण खूप जास्त महाग पडू शकेल. त्याचा कालावधी संपल्यावर आठवणीने जर renew केले नाही, तर ते लिलाव स्वरूपात विकलं जाऊ शकतं आणि तुमच्याच नावावर, तुमच्याच डोमेन वर एखादा तिऱ्हाईत कोणत्याही प्रकारचा Online व्यवसाय करू शकतो !

ह्याने काय फरक पडेल ?

• परस्पर कोणताही माहित नसलेला धंदा तुमच्या नावाने केला गेला तर तुम्हाला चालेल का ? हा आधी विचार करा. Branding दृष्टीने हा विचार महत्त्वाचा आहे. 
• आपलेच डोमेन फक्त हलगर्जीपणाने आपल्यालाच खूप जास्त किंमतीला विकत घ्यायला लागू शकेल 
• एखाद्या स्पर्धकाने जर घेतले, तर कितीही त्रागा केला, तरीही हे मिळू शकत नाही.
• डोमेन गेले कि, त्याबरोबर website सुद्धा गेली. पुन्हा नव्याने सगळी उभारणी करावी लागेल, दुसरे डोमेन घेऊन.
• नवीन पत्त्यावर दुकान नेल्या सारखे आहे हे, ते सुद्धा नवीन नाव लावून. असेल उपलब्ध तर.

काय करावं हे होऊ द्यायचं नसेल तर ?

• Website व डोमेन दुसरीकडून करून घेतले असेल, तरीही आपल्याकडे स्वत:कडे ह्याचा Reminder सेटप करून ठेवा. developer चा हलगर्जी पणा तुम्हाला भोवू देवू नका. 
• दरवर्षी अगदी ठरवून वेळेवर हे काम करा, न चुकता. 
• शक्य झाल्यास डोमेन चे नोंदणीकृत मालक तुम्ही रहा : तुमचा email ID ही मालकी सिद्ध करायला पुरेसा असतो.
• शक्यतो हे काम एखाद्या established कंपनीकडे द्या. Freelance developers नको.

एक वेगळाच आनंद !

व्यावसायिक मानसिकता वाढीला लावायची, स्वत:पासून; आणि सोबत कुणाला रस असेल, तर त्यांना घेवून हा खरा निवडक उद्यमी चा गाभा. हा विचार करताना विविध व्यावसायिक,छोटे-मोठे कसा विचार करतात हे खूप जवळून समजून घेण्याची संधी मिळते, वारंवार.

नुकत्याच माधवीशी झालेल्या गप्पांतून हे अनुभवाला आलं. शिवाय किर्लोस्करांचा कार्यक्रम करताना 2-3 गोष्टी पाहण्यात आलेल्या, त्या म्हणजे :-

1. त्यांना "सर्वात मोठ्ठं" व्हायचं नव्हतं;तर सर्वात जास्त आदरणीय व्हायचं होतं, एका क्षेत्रात : Engineering. फक्त वाढत राहणं हे खूप उथळ आहे हे वाटायला लागलं ह्यानंतर.
2. लक्ष्मणराव ह्यांचा प्रवास एका "रागा" तून सुरु झाला. म्हणजेच राग आणि इतर सो called नकारात्मक भावना ह्या किती मोठ्या गोष्टींच्या जनक ठरू शकतात. 
3. फंडिंग साठी त्यांनी नेट वर्किंग केलं , प्रपोजल बनवलं. वरकरणी औंध च्या राजांनी त्यांना जमीन दिली हे जरी दिसत असलं, तरी लक्ष्मणरावांनी त्याना स्वप्न विकलं,यशस्वी रित्या.

ह्यातल्याच ३ क्रमांकाच्या मुद्द्याला धरून आपण स्वप्ना कुलकर्णी ह्यांचा सेशन ठेवला, पाठोपाठ वाटलं की ह्याची कार्यशाळा ठेवू. त्यांनी मानधन मागितलं नाही, तरी आपल्याकडून द्यावं असा विचार झाला. २०० रु इतकं द्यावं per head असं म्हणण्यात आलं. 

काही मंडळींनी "हे फी मध्ये नाही का " असे विचारले, तर काहींनी चक्क स्वत:हून sponsorship offer केली. दोन्हीही ठीक. पण द्यायची मानसिकता विकसित करायची आहे, तेव्हा मेम्बर्स नी फक्त देणगी म्हणून यायचं हि अपेक्षा नाही, तर स्वत:हून शिकायचं आणि त्याकरिता त्या तज्ज्ञाला मानधन (त्यांनी न मागता देखील) द्यावे असे मला वाटत होते. मेम्बर्शीप फी कशी वापरली जाते हे मला explain करावे असे मला वाटत नाहीये. वर्षभर, उत्तम प्रतीचे, अत्यंत selective असे ज्ञान,माणसे त्यांचे अनुभव हे मिळवायला कदाचित ह्याच्या (संपूर्ण ५० लोकांची वार्षिक फी) कितीतरी पट खर्च होत असेल, विचार करून पहा. त्यामुळे ग्रुप वाढवीत राहणे हा अजिबात हेतू नाही. आणि ह्या फी मध्ये काय ? तर निवडक, वेगळ्या विचार करणाऱ्या मंडळींचा सहवास; इतकेच assure करता येईल.

पण खरंच, राग मात्र नाही,आणि अपेक्षाही नाही. आता september अखेरीला काही लोकांचे renewal आहे. त्याना पूर्ण मोकळीक आहे, renew न 🚫🚫करण्याची 😇

उत्साहवर्धक काय ?

आत्ता पर्यंत काही लोकांनी फंडिंग कार्यशाळेला स्वत:हून नोंदणी केलेली आहे. शिकायचं आहे म्हणून. देणगी म्हणून नव्हे. पुरस्कर्ते म्हणूनही नव्हे. असा समूह राहिला तरी पुरेसं आहे.

खंत 

मंडळी मिटींग्स ना येत नाहीत.

थकले रे नंदलाला : चमकोगिरी पासून सावध राहण्याचा परिपाठ

  

"दिखता है वो बिकता है" ही एकदा sole Value ठरविली,कि मग काय, सोप्पं झालं कि सारं ! फक्त नाचत राहायचं, चमकत राहायचं आणि हेच सवंगपणे करत राहायचं ! 

चमकोगिरी करत राहण्याने होतं असं, कि आपण काम सोडून इतर सगळं करत बसतो. आणि नंतर दमतो. पण हातात विशेष काही पडत असं काही नाही ! 

गदिमा कसं मांडतात पहा ...

"नाचनाचुनी अती मी दमले" 

"आत्म स्तुतीचे कुंडल कानी, गर्व चढविला भाळा "

किंवा 

"स्वत: भोवती घेता गिरक्या, अंध पणा कि आला"

Website Content : अत्यंत विचारपूर्वक तयार करा

काही अनुभव ....

Funded Startups

ह्या केसेस मध्ये अनेक वेळा , उद्योजक भरपूर खर्च वगैरे करतात, छान अशी website बनवतात. "Navigation" (म्हणजे website वर ग्राहक किंवा कुणीही भेट द्यायला आलं कि त्यांनी कसा प्रवास करावा विविध दालनांत ह्याची केलेली रचना.) उत्तम असतं, content सुद्धा उत्तम भाषेत लिहिलेला किंवा लिहून घेतलेला असू शकतो, तरीही त्यात काही flaws असू शकतात.

 

मोठ्या कंपन्या

 
ह्यांच्या websites कधी कधी Graphically खूपच आकर्षक बनविलेल्या असतात. सर्व ठीक ठाक असतं, कारण त्याना बऱ्याच वेळा website ची तुमच्या आमच्या इतकी गरजही "भासत" नाही. त्यांची विचारसरणी sorted (त्यांच्यापुरती) असते. तरीही "तो" factor missing असू शकतो. अर्थात कंटेंट चा.

तुमच्या-आमच्यासारखे लहान-सहान उद्योजक

 
ह्यांना मी MSME म्हणेन. ह्यातल्या काहींना website ची उपयुक्तता पटलेली असते, आणि ते web developer वर अवलंबून असतात. आता हे developers ह्या क्षेत्रात अनुभव असलेली मंडळी असतात, म्हणजे design वगैरे. ही लोकं परत त्यांच्या त्यांच्या परीने त्या त्या budget मध्ये बऱ्यापैकी चांगली website बनवून देतातही. ह्यांनी तर व्यवस्थित content प्रकाराला पूर्ण "फाटा" दिलेला आढळून येतो.

चांगला कंटेंट म्हणजे काय नक्की ?

चांगला कंटेंट म्हणजे त्या त्या व्यावसायिकाला व्यवसाय मिळवून द्यायला सहाय्यक ठरणारा मजकूर. तो अतिशय उत्कृष्ट भाषेतच तयार व्हायला हवा असे नाही.

कोणती भाषा वापरावी ?

स्थानिक व्यवसाय असेल तर ...

आता एखाद्याची केक बनवून द्यायची सेवा असेल, तर त्या त्या ग्राहकांना पटणारी भाषा हवी. शिवाय त्या त्या भागातली असावी. म्हणजे पुण्यात असेल, तर मराठी असेल तर अगदी उत्तम. तुमचे ग्राहक जर सर्वभाषक असतील , तर एखाद बटन ठेवून इंग्लिश आणि हिंदी भाषेतही तो तो मजकूर लिहून घ्यावा. Product ची पेजेस असतील, तर ती इंग्लिश मध्ये ठेवा की (फक्त) ! उगाच क्लिष्ट वाटणारी मराठी भाषा नको. पण Founder विषयी वगैरे असेल तिथे आवर्जून बहुभाषिक कंटेंट ठेवल्यास परिणाम साधला जाईल.

सार्वत्रिक व्यवसाय असेल तर ....

अशा केस मध्ये ठरवा, की साधारण कोणत्या प्रकारचे लोक तुमची सेवा वापरणार आहेत, जरी कुठलेही असले तरीही. उदाहरणार्थ लाडू बनविण्याचा व्यवसाय आहे, आणि परदेशात पाठवत आहात, तरीही ultimately वाचणारा माणूस मराठी असणार आहे. इथे फक्त इंग्रजी मजकूर मर्यादित परिणाम देईल.

उलट एखादे ट्रेनर आहेत, आणि त्यांचा Audience फक्त मराठीच नाहीये, त्यानी आपला मजकूर "फक्त इंग्लिश" मध्ये ठेवला तरी चालू शकेल.

कंटेंट सुंदर (classy) की समर्पक (Relevant)

खरं म्हणजे दोन्ही असावं. तरीही मी समर्पकतेला जरा जास्त महत्त्व देईन. म्हणजे एक वेळ सुंदर नसला तर ठीक, परंतु तो समर्पक असायला हवाच ! तरीही, अगदी काही अपवाद वगळता , जड भाषा टाळाच !

कंटेंट वाचायला सोप्पा असू द्या !

एखादा परिच्छेद लांबलचक वाचायला बोअरिंग वाटू शकतो. त्या ऐवजी तोच जर उप मुद्दे काढून सुट्टा सुट्टा केला, तर सोप्पा होऊ शकतो, शिवाय त्या त्या भागाला वेगवेगळी शीर्षके दिली, तर थेट मुद्द्यावर वाचक येवू शकतो. अगदी एक जलद Tip म्हणजे : कोणताही परिच्छेद ५ ते ६ ओळींच्या पलीकडे नको !

हीच तत्त्वे Video Content ला देखील लागू पडतात ! आपल्या Video मध्ये देखील, असे महत्त्वाचे मुद्दे शीर्षके देवून Highlight करता येतात. Youtube ने Chapters ची सोय केलेली आहे, त्यातून फायदा असा होतो, की पुन्हा Visitor थेट त्याला महत्त्वाच्या वाटणाऱ्या भागावर थेट येवू शकतो.

कंटेंट उगाचच पूर्णपणे वाचायला लावायचा नाही

कधीकधी हे पूर्ण वाचा, किंवा हा Video शेवटपर्यंत पहा, मगच तुम्हाला काहीतरी भारी मिळेल असाही Approach नको. तसेही Youtube वर Video टाकला कि इतर ठिकाणी आपल्याला भटकावं अशी योजना असतेच. आपलं धोरण बरोब्बर ह्याच्या उलट हवं ! आपल्या आणि फक्त आपल्याच कंटेंट वर राहावं असं. ह्यासाठी आम्ही तर हल्ली निऊ वर Video सोबत Audio ची सुद्धा लिंक देतो. म्हणजे होतं असं कि Audio हा Distraction FREE असा ऐकता येतो. 

Website वरची पाने (Pages)

आपल्या वेबसाईट ला visit करणारे Visitors साधारणपणे दोन प्रकारचे असतात :- [ Stage 2 ]

(Stage 2 म्हणजे तुमच्याविषयी थोडीफार माहिती असलेले लोक)

कुणाच्या सांगण्यावरून आलेले लोक,जे आपल्यामागे आपलं profile तपासतात : ही संख्या खूप मोठी असते, आणि इथेच तुमचे बरेच ग्राहक गळत असण्याची शक्यता आहे. ह्यांच्याकडे आधी लक्ष देण्याची आवश्यकता आहे. कारण ही मंडळी बऱ्याचदा आपल्या नेट्वर्किंग मधून एखाद्या मेंबर च्या सांगण्यावरून आलेली असू शकतात. किंवा एखादा मेंबर स्वत:च आपलं profile आपल्या अपरोक्ष तपासत असू शकेल. हा मेंबर जर तुमचा संभाव्य SRP अर्थात Specialized Referral Partner असेल, मग तर जरा जास्तच लक्ष देण्याची गरज आहे. कारण इथून तुम्हाला कायमस्वरूपी, खूप कमी कष्टांत जास्त व्यवसाय मिळण्याची शक्यता आहे.

आपल्याला कुठेतरी भेटलेले लोक किंवा Ads वरून आलेले लोक :- [ Stage 1 ] 

(Stage 1 म्हणजे तुमच्याविषयी विशेष माहिती नसलेले लोक)

ह्यांच्याकडेही लक्ष द्या. कारण ह्यातूनच तर Stage 2 ला जातील ना ! कधीकधी तर दोन्ही एकत्र घडू शकतं. अशा वेळी तुमची केस अधिक पक्की होईल हे निश्चित! शिवाय ह्या मार्गे येणारे लोक हे बऱ्याच वेळा त्यांना गरज असतानाच येतात. 

प्रत्यक्ष घेऊ इच्छिणारे लोक [ stage 3 ]

हे सर्वात जास्त probable. हे लोक तुमचे Reviews पाहतात, आणि "About Us" सुद्धा. खरं म्हणजे सर्वात शेवटी About Us हे पेज चेक करतात हा अनुभव आहे. त्यामुळे ह्या पानाला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. कसं असावं हे पेज ? ह्यावर अगदी व्यवस्थित प्रकारे पोस्ट केलेली Founder ची स्टोरी असावी. जमल्यास तो Video सोबत Audio form मध्ये देखील असावी. आणि शिवाय Text मध्ये सुद्धा !

ह्या सगळ्याला व्यवस्थित महत्त्व द्या 

ह्याला वेळ लागेल कदाचित. कारण घाई-घाईत उरकायचं हे कामच नव्हे. पूर्ण strategy ने करायचे हे काम आहे, शिवाय संपूर्ण वेळ देवून. तुम्हाला काही मदत हवी असेल, विनामुल्य Assesment करायची असेल तर जरूर संपर्क करा : ९८५०९९७११० ( Joy Web Services )

Testimonials चा अतिशय योग्य वापर : Cache Technologies

 

Testimonials का घ्यायची , आणि कुणाकडून .....

Testimonials म्हणजेच आपल्या सेवाकिंवा उत्पादने ह्यांच्या बद्दल बोलले गेलेले उत्तम बोल, असं म्हणता येईल. आपला धंदा वाढवायचा असेल, तर हि अशी घ्यावीत, कि एखादी मोठी कंपनी आपल्याकडे विचारणा करायला आली, तर त्याचं आपल्याबद्दल अगदी उत्तम मत व्हावं. जी पाहून आपली Value System त्यांच्या लक्षात यावी आणि त्याना आपल्याबरोबर काम करावसं वाटावं.

Cache Technologies ही तंत्रज्ञान क्षेत्रात काम करणारी एक कंपनी. ह्यांचं काम चालतं B2B; म्हणजेच इतर व्यावसायिक मंडळींना हे त्यांचा माल देतात, जे नंतर प्रत्यक्ष ग्राहका पर्यंत तो पोचवितात. हे ह्यांचं पार्टनर नेटवर्क. हे partners जितके उत्तम, तितकं Cache चं काम उत्तम चालणार हे ह्यांनी छान समजून घेतलं आहे, आणि म्हणूनच त्यांनी सर्व प्रकार ची Testimonials गोळा करून वेबसाईट वर ठेवली आहेत. ह्याने कंपनीची "पत" वाढते.

व्यवसाय चालविताना हे ४ खांब महत्त्वाचे :-

1. व्यवसाय - मालक ( Founders-owners )

2. पुरवठादार ( Vendors-Suppliers )

3. कर्मचारी ( Employees )

4. खरेदीदार ( Buyers )

Cache ने ह्या सर्व वर्गातील मांडणी अगदी चोख-व्यवस्थित केलेली आहे. 

Partners हेच त्यांचे प्रमुख खरेदीदार आहेत, तर मालकांविषयी "About Us" पानावर वाचायला मिळते.

विश्वासार्हता वाढीस लागते 

"हे कोण पाहतं का ?" हा प्रश्न येत असेल मनात, तर "नाही" म्हणजे कोणीही  पाहत नाही, तर तेच पाहतात जे खरोखर ह्याची जाण आणि किंमत आहे.

Link to the Website :- Cache Technologies

Connect The Dots ...श्री. अजित मराठे सरांची मुलाखत

 Connect The Dots ...

पर्वा श्री.अजित मराठे सरांची मुलाखत सुरू असताना 'Connect The Dots' हा शब्द दोन मुख्य कारणांनी डोक्यात घर करून राहिला,

पहिलं - 'Connect The Dots' - हे रश्मी बंसल ह्यांचं गाजलेलं पुस्तक - उद्योजक मानसिकतेच्या 20 व्यक्तींची ही कहाणी. मुख्य म्हणजे आयआयटी, आयआयएम मध्ये न जाताही निव्वळ स्वतःला सिद्ध करून दाखवण्याच्या इर्ष्येतून व्यवसाय मोठा करता येतो हे त्यांनी दाखवून दिलं.या उद्योजकांची, 'जुगाड, जूनून आणि जूबान' अशी तीन सामायिक स्वभाववैशिष्ट्ये लेखिकेने ह्या पुस्तकात तपशिलात मांडलीयेत.

मुलाखतीच्या सुरुवातीलाच 'मी काही तत्वज्ञान सांगायला नव्हे तर माझे अनुभव तुमच्याशी शेअर करायला आलो आहे आणि मी तुमच्यासारखाच एक उद्योजक आहे', असे मराठे सर म्हणाले आणि औपचारिकतेचे सगळे बंध गळून पडले.

लेखिकेला 'जुगाड' - या शब्दाचा पुस्तकात अभिप्रेत असलेल्या अर्थाप्रमाणे मराठे सरांना व्यावसायिकतेचा वारसा होता असे नाही.'सरांचे आईवडील शिक्षकी पेशात त्यामूळे स्वतःच्या निरीक्षणातून, प्रयोगशीलतेतून आणि आलेल्या अनुभवांचा डोळसपणे वापर करत ते व्यवसायात एक एक पायरी वर चढत गेले. सुरुवातीच्या काळात 'भांडवलाची कमतरता' भरून काढण्यासाठी काँट्रॅक्टरपासून 'टाइम्स ऑफ इंडियात' जाहिरात देण्यापर्यंत' वस्तुविनिमय पद्धतीचा (अर्थात Barter System) कल्पक आणि प्रभावी वापर (अर्थात 'जुगाड') हे अतिशय चपखल उदाहरण ठरावे 

सिव्हिल इंजिनियरिंगची पदवी आणि त्यानंतर 'Brand Equity Management in Real Estate Industry in MMRDA Region' ह्या विषयात संशोधन प्रकल्प सादर करून पीएचडी मिळवणे तसेच 1995 पासून इंटिरिअरच्या कामांपासून सुरुवात करून NRDL हा बांधकाम क्षेत्रातील ब्रँड नावारूपाला आणण्याच्या मागे निव्वळ 'जूनून'

व्यवसायात अडचणी येतच असतात पण आपण जाणूनबुजून कुणालाही न फसवता काम करावे व आपल्या शब्दाचा मान राखावा असं ते म्हणतात. मराठे सर आज 'बिझिनेस गुरु' म्हणून प्रसिद्ध आहेत.आपला 25 वर्षाचा अनुभव स्वतःच्या 'जुबानी' तून 500 हुन अधिक व्याख्यानातून त्यांनी लोकांपर्यत पोहोचवलाय. 

अडचणी - व्यवसायात दररोज अडचणी येत असतात आणि त्यामुळे शिकण्याची प्रक्रिया ही निरंतर आहे. माणसांशी निगडित असल्याने व्यवसाय म्हणजे लोकांचा गंड किंवा आत्मसन्मान चुचकारत व्यवस्थापन करणे आणि त्यासाठी शक्य तितक्या व्यक्तींबरोबर वैयक्तिक संबंध प्रस्थापित करणे ह्याला महत्व आहे. वैयक्तिक भेटीगाठी आणि संबंध असल्यास तुम्ही तुमच्या अडचणी इतरांबरोबर शेअर करू शकता आणि लोकंच त्यावर मात करण्यासाठी तुम्हाला निरनिराळ्या कल्पना सुचवतात असं मराठे सर सांगतात

नेटवर्किंग - नेटवर्किंगचा अर्थ लावतांना आपल्याकडून होणारी गल्लत मराठे सर अतिशय सोप्या आणि नेमक्या भाषेत अधोरेखित करतात,

> तिथे विक्री साठी जाऊ नका तर आपली ब्रँड इमेज तयार करण्यासाठी प्रयत्न करा

> घेण्याऐवजी देण्यावर/मदत करण्यावर भर द्या

> मानवाची नैसर्गिक भावना अशी की देणारे आवडतात, घेणाऱ्यांना  मात्र शक्य तो दूर ठेवण्याकडे कल असतो

> प्रत्येक व्यक्तीत प्रचंड क्षमता असते. ज्ञान, कौशल्य किंवा मर्यादित का असेना त्याचं संपर्कजाळं ह्यातून काही ना काही आपल्या उपयोगी पडण्यासारखं असतं

> नेटवर्किंग मीटिंगमध्ये काय बोलावं आणि काय नाही ह्यांचं ताळतम्य बाळगा, त्यासाठी 'ऐकण्यावर' भर द्या

> बोलतांना इतरांच्या आवडलेल्या गोष्टींचा जरूर उल्लेख करा, तुमच्यातल्या सामायिक गोष्टीं (Background of relativeness) ओळखून संभाषणाला सुरुवात करा

> नेटवर्किंग मध्ये एकवेळच्या 'विक्री' ऐवजी उत्तम संबंध प्रस्थापित करून दीर्घकाळ आणि वारंवार व्यवसाय मिळवण्याच्या दृष्टीने काम करा (नेटवर्किंगचा अर्थ शिकार करणे नव्हे तर शेती करणे असा अभिप्रेत आहे)

मार्स गुरुकुल  - नवउद्यमींना व्यवसायात उंच भरारी घेण्यासाठी म्हणून MARS Gurukul ह्या आपल्या संस्थेतर्फे ते काही 'निवडक' व्यावसायिकांना मार्गदर्शन करतात.आपल्या 25 वर्षाच्या कारकिर्दीत टक्के टोणपे खाल्ल्यानंतर मिळालेली शिकवण आणि अनुभव ते या नउद्यमींना पुढे आणण्यासाठी वापरतायत. 'निवडक' अशा अर्थाने की मराठे सरांच्या मते प्रत्येक व्यवसायात अगदी 100 कोटीच्या पुढे उलाढाल करण्याची क्षमता असते पण मुदलात त्या व्यावसायिकाची तेवढी तयारी आहे का?

मराठे सरांना व्यावसायिकांच्या काही जाणवलेल्या अडचणी म्हणजे,

1.भांडवल कसं उभारायचं?

2.अनुभवाची कमतरता

3.पंचवीस एक वर्ष काम करून पण वार्षिक उलाढाल जेमतेम 4 - 5 कोटीच्या पुढे न जाणे किंवा त्यातच समाधान मानणे 

4.पुढची पिढी हा व्यवसाय करेल की नाही किंवा त्रयस्थ व्यक्ती नेमून तो दैनंदिन कामकाज पाहिल ह्याबद्दल काही पूर्वतयारी नसणे

5.व्यवसायाची रणनीती फक्त कागदावर असणे पण त्याची अंमलबजावणी कशी करावी ह्याबद्दल साशंक असणे इत्यादी. त्यामुळे क्षमता आणि इच्छाशक्ती असणाऱ्यांबरोबर मात्र ते अगदी सावलीसारखे 3 ते 5 वर्ष स्वतःचा बहुमूल्य वेळ देऊन मार्गदर्शन करण्याचं काम करतायत (ह्याची संकल्पना म्हणून सर्वश्रुत जरी असला तरी मराठे सरांनी दिलेला 'श्रीकृष्ण आणि अर्जुनाच्या नात्याचा दाखला' प्रत्यक्ष मुलाखतीतच ऐका

Effective Delegation - (अर्थात योग्य प्रतिनिधींकडून काम करून घेणे) - 

बऱ्याच वेळेला आपल्या व्यवसाय किंवा कामाच्या अतिप्रेमात पडल्यामुळे आपल्याला इतरांनी केलेलं काम आवडत नाही आणि हा सतत चा मानसिक झगडा आहे. बऱ्याच वेळेला कर्मचारीही कामचुकारपणा करतात. Effective Delegation साठी मराठे सर एक सोपी पण अतिशय प्रभावी त्रिसूत्री सुचवतात,

1.I do, you see - मी करतो/करते , तू बघ

2. We do - आपण दोघांनी एकत्र करूया

3.You do, I see - तू कर, मी बघतो/बघते 

पण ह्यासाठी आपल्या कामाच्या पद्धतीचं प्रमाणिकरण आणि त्याचं दस्तावेजीकरण केलेलं असणं आवश्यक आहे. मालक म्हणून आपल्या अखत्यारीत आपण वेळोवेळी कामाच्या पद्धती बदलू लागलो तर मात्र कर्मचाऱ्यांचा नाईलाज होऊ शकतो असं ते सुचवतात 

अस्वस्थपणा हा उद्योजकाचा स्थायीभाव कारण तो रोज नवीन गोष्टी शिकत असतो.आपल्या आजूबाजूला वेगवेगळ्या टप्प्यात, वेगवेगळ्या कालावधीत सामाजिक, आर्थिक आणि अगदी भौगोलिक बदल होत असतात ज्याचा आपल्या व्यवसायावर परिणाम होत असतो. दैनंदिन कामकाजात अडकल्यामुळे बऱ्याच वेळा काही महत्वाच्या गोष्टींची नोंद घेणं उद्योजकांकडून राहून जातं.

दुसरं - साधारण दोनेक वर्षांपूर्वी लोकसत्ताचे संपादक श्री.गिरीष कुबेर ह्यांचं श्री.नरहर कुरुंदकर ह्यांच्यावर आयोजित एक व्याख्यान माझ्या ऐकण्या/पाहण्यात आलं. समाजात, देशा परदेशात वेगवेगळ्या टप्प्यात आणि कालखंडात घडणाऱ्या गोष्टींचा तार्किक संबंध लावून (टिंब टिंब जोडून मोठं चित्र - Connect The Dots) आपल्याला उलगडून दाखवणारे आणि तटस्थ बुद्धिमत्तेने मांडणारे 'कुरुंदकर' असावे लागतात आणि तसे ते नसल्याने होणारी अपरिमित हानी असा त्यांच्या व्याख्यानाचा रोख होता

पर्वाचं मराठे सरांचं 'अनुभव कथन' हे कुठल्याही उद्योजकाला हे असं Reading between the lines किंवा ती अनेक टिंब एका रेषेत जोडून दाखवणारं होतं

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या मुशीत घडलेल्या, 'बीएनआय'चे ईवान माईझ्नर आणि 'सॅटर्डे क्लब'च्या माधवराव भिडे सरांच्या विचारांचा प्रभाव असलेल्या श्री.अजित मराठे सरांना 'निवडक उद्यमी' तर्फे त्रिवार वंदन (Take a bow🙏) आणि त्यांच्या पुढील वाटचालीस मनःपूर्वक शुभेच्छा💐. पुराणकाळातील गुरू शिष्य परंपरेप्रमाणे त्यांचं सतत मार्गदर्शन आम्हाला लाभो अशी कामना 

वि. सू. सरांच्या मुलाखतीची व्हिडिओ लिंक , आणि ऑडीयो लिंक येथे मिळेल 

धन्यवाद 

संस्कृती + संपत्तीनिर्मिती + समाजभान = किर्लोस्कर

मुदलात किर्लोस्कर समूहाची सुरुवातच आपले अभियांत्रिकी कौशल्य वापरून शेतकऱ्यांची अडचण सोडवण्यासाठी काही तरी करता यावं ह्या उद्देशातून झाली. त्याकाळी (साधारण इ.स.1910 च्या आसपास) शेतकऱ्यांचे नांगरांचे फाळ हे लाकडाचे असत.लाकडाला स्वतःच्या अशा काही मर्यादा असतात, पाण्यात अति भिजले की ते कमकुवत होतं आणि म्हणूनच लक्ष्मणरावांनी 'लोखंडाचा नांगर' तयार केला.

सरकारी रेट्यामूळे सायकलचे दुकान असलेली जमीन गमवावी लागल्यामुळे 'औंध' च्या पंतप्रतिनिधींकडून त्याकाळी 10 हजार रुपयांची कर्जाऊ रक्कम व जागा मिळवण्यासाठी लक्ष्मणरावांनी पुन्हा जुळवाजुळव केली (ह्याला आजच्या भाषेत Collaboration आणि Funding म्हणता येईल 🙂)

युरोपातील औद्योगिक वसाहतींबद्दल वाचून माहीत असल्यामुळे 'कुंडल' ची जागा उद्योगासाठी निवडण्यामागचं कारण म्हणजे रेल्वेने कच्च्या पक्क्या मालाची ने आण करता येईल तसंच पाणी जवळ असल्यामुळे (कृष्णा नदी) कारखान्याच्या आसपास औद्योगिक वसाहत निर्माण करता  येईल.(आज कुंडल चं किर्लोस्करवाडीत झालेलं रूपांतर पाहून लक्ष्मणरावांची दूरदृष्टी आणि कर्मचाऱ्यांच्या कल्याणाची जबाबदारी) दोन्ही दिसते.....

लक्ष्मणरावांचे थोरले सुपूत्र शंतनुराव हे त्याकाळी (सन 1926) मॅसाच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नोलॉजि येथून 'यांत्रिक अभियंता' ही पदवी मिळवलेल्या काही मोजक्या भारतीयांपैकी एक.भविष्याचा वेध घेणाऱ्या शंतनुरावांनी भारताला जागतिक पातळीवर स्पर्धात्मक बनवण्याचा प्रयत्न केला.जेव्हा कुणी विचारही करू शकत नव्हते (1954 साली) तेव्हा त्यांनी डिझेल इंजिनाचा कंटेनर जर्मनीला निर्यात केला होता.1957 साली शंतनुराव इंजिनियरिंग एक्स्पोर्ट प्रमोशन कौन्सिल चे अध्यक्ष म्हणून निवडले गेले.विकसित देशांत सुद्धा जेव्हा 'जागतिकीकरण' हा शब्द दबक्या आवाजात उच्चारला जात असे तेव्हा निर्यातीला उत्तेजन देण्यासाठी त्यांनी रॉटरडॅम, हॉलंड, बँकॉक येथे ऑफिसे थाटली होती.मलेशिया आणि फिलिपाईन्स येथे स्थानिक बाजारपेठेची मागणी पूर्ण करण्याबरोबरच जगभर वितरकांचं जाळं निर्माण करण्यासाठी यंत्रांचे सुटे भाग बनविण्याचे कारखाने उभारले होते.परदेशी लोकांच्या तालावर नाचणं त्यांना मान्य नव्हतं. भारताच्या राजकीय आणि आर्थिक स्वातंत्र्याचा रस्ता हा औद्योगिकीकरण आणि वाढीव उत्पादनातून जातो असं त्यांचं ठाम मत होतं.'आर्थिक तयारी ही सैन्यदलाच्या तयारी इतकीच महत्वाची आहे' असं ते म्हणत असत. रोजगार निर्मितीसाठी तसेच लोकांचं राहणीमान उंचावण्यासाठी यंत्रांची आवश्यकता आहे असा त्यांचा विश्वास होता.1960 च्या दशकात शंतनुरावांनी भारत सरकारच्या आर्थिक नियोजन, सार्वजनिक क्षेत्राबद्दलची धोरणे आणि एकंदरीतच 'लायसन्स राज' ह्याबद्दल टीका केली तेव्हा बऱ्याच समाजवादी विचारसरणीच्या लोकांनी त्यांची थट्टा केली होती पण पुढे 1991 साली औद्योगिकीकरण आणि उदारमतवाद स्वीकारून भारत सरकारने एक प्रकारे शंतनूरावांचे विचार मान्य केल्यासारखंच झालं.

ते कायमच यंत्रांचे सुटे भाग बनवणाऱ्या उद्योगांना उत्तेजन देत.छोट्या उद्योजकांना उभं राहण्यासाठी कर्ज देण्यापासून ते त्यांना व्यावसायिक मार्गदर्शन करण्यापर्यंत शक्य ती सगळी मदत ते करत असंत.स्वच्छतेचा त्यांचा आग्रह त्यांच्या उद्योगांपुरताच मर्यादित नव्हता तर 'स्वच्छ आणि सुंदर' शाळा हा उपक्रम त्यांनी पुण्यात राबवला व वेळोवेळी शाळेत जाऊन ते आढावाही घेत असत.1965 साली त्यांना 'पद्मभूषण' ह्या सर्वोच्च भारतीय नागरी पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. 2003 साली त्यावेळचे भारताचे पंतप्रधान श्री.अटलबिहारी वाजपेयी यांनी शंतनूरावांच्या शंभराव्या जयंती निमित्त पोस्टाचे तिकीट प्रसारित करून त्यांच्या कार्याचा यथोचित गौरव केला.

ते नेहेमी म्हणत 'मला उद्योगपती म्हणवून घेण्यात रस नाही, भारत हे सक्षम असे औद्योगिक राष्ट्र म्हणून उदयास येण्याच्या दृष्टीने चळवळ उभारण्याचा किर्लोस्कर समूहाचा मानस आहे'....शंतनुरावांच्या कारकिर्दीत किर्लोस्कर समूह शब्दशः हजारो पटींनी वाढला

शंतनुरावांचे सुपूत्र श्री चंद्रकांत किर्लोस्कर ह्यांना ही दूरदृष्टी होती व आजोबा आणि वडीलांपासून लाभलेला वारसा त्यांनी पुढे नेला. आत्मनिर्भर आणि स्वयंपूर्ण झाल्यानेच दीर्घकालीन औद्योगिक वाढ शक्य आहे असा त्यांचा विश्वास होता. अभियांत्रिकी क्रियाकृती व उत्पादनांचा दर्जा राखायचा असल्यास 'संशोधन व विकास' ह्याला अनन्यसाधारण महत्व आहे हे त्यांनी ओळखलं होतं व त्यादृष्टीने किर्लोस्कर समूह अद्ययावत राहील ह्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. परदेशी कंपन्यांनाही ज्याचा मोह आवरत नसे अशा अद्ययावत कार्यप्रणाली आणि प्रक्रिया श्री.चंद्रकांत किर्लोस्कर यांनी आपल्या उद्योगांमध्ये मध्ये राबविल्या होत्या 

👉ग्राहकांचं हित किर्लोस्कर समूहाच्या कायमच केंद्रस्थानी राहिलं आहे.लोखंडाचा नांगर बनविल्यानंतर काही बिघाड झाल्यास लक्ष्मणराव बदलून देत असत.

👉ग्राहकांच्या प्रतिक्रिया जाणून त्यानुसार अपेक्षित बदल घडवणे

👉शाळांमध्ये पाणी, स्वछता इत्यादी उपक्रम राबविणे 

👉व्यवस्थापन मंडळ आणि कर्मचारी ह्यात व्यावसायिक संस्कृती रुजविणे - कर्मचाऱ्यांच्या कल्याणाची काळजी असल्या कारणाने क्वचितच कधी त्यांच्यात विसंवाद होणे

👉आपल्या उद्योगांमध्ये फॉरवर्ड आणि बॅकवर्ड इंटिग्रेशन पद्धत राबविणे - 

 फॉरवर्ड इंटिग्रेशन- उदा: आपली उत्पादने विकताना उत्पादनानंतरच्या पुरवठा साखळीवर नियंत्रण ठेवणे - वितरकांचं जाळं निर्माण करण्याबरोबरच आपला माल थेट बाजारपेठेत किंवा ग्राहकांपर्यंत पोहोचवणे

बॅकवर्ड इंटिग्रेशन - उदा: यंत्र बनविण्यासाठी लागणारे सुट्टे भाग पण शक्य असल्यास स्वतःच उत्पादीत करणे 

👉सतत सुधारणा करत राहणे

👉व्यवसायात प्रत्येक पातळ्यांवर प्रेरणादायी नेतृत्व तयार करणे

👉स्वतःच्या कौशल्यात भर घालून पुढे जाऊ इच्छिणाऱ्या सुरुवातीच्या पातळीवर काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यासदेखील कंपनीतच सेवाबढतीच्या संधी उपलब्ध करून देणे

शंभर वर्षाची गौरवशाली परंपरा आणि आज किर्लोस्करांची पाचवी पिढी कार्यरत आहे पण त्याच्या जोडीला 4 पिढ्या किर्लोस्कर समूहात सेवा देणारे कर्मचारीही आहेत. हे अशक्य कोटीतील उदाहरण कदाचित इथेच सापडलं असतं आणि 2010 साली किर्लोस्कर समूहाच्या शतकमहोत्सवी  कार्यक्रमात समूहाने अश्या कर्मचाऱ्यांचा यथोचित सन्मानही केला

'या सम हाच' 

संस्कृती, संपत्तीनिर्मिती आणि समाजभान जपणाऱ्यांना आदर्श मानणाऱ्या 'निवडक उद्यमी' तर्फे किर्लोस्कर समूहास आणि त्याची मुहूर्तमेढ रोवणारे आद्य पुरुष श्री.लक्ष्मणराव काशीनाथ किर्लोस्कर ह्यांना आदरांजली 🙏

कार्यक्रमाची Video रेकॉर्डिंग लिंक 

फक्त Audio रेकॉर्डिंग लिंक 

आज आंतरराष्ट्रीय योग दिवस 

नवीन  प्रथेप्रमाणे आंतरराष्ट्रीय योग दिवसाच्या हार्दिक शुभेच्छा!!😊

खरं तर योग हा शब्द आपल्यासाठी नवीन नाही. प्राचीन काळापासून आपल्या संस्कृतीचा तो अविभाज्य भाग आहे. पण काळाच्या ओघात आपण त्याचे महत्व विसरलो. आज पाश्चात्य आपल्याला आपल्याच संस्कृतीशी  ओळख नव्याने देत आहेत, त्याचे महत्व सांगत आहेत आणि आपण 'योगा डे ' म्हणून वेगवेगळे कार्यक्रम करून हा दिवस साजरा करतो.

योग म्हणजे जुळवणे किंवा एकत्र आणणे. एका वाक्यात आणि सोपे सांगायचे तर योग म्हणजे तीन गोष्टींचे एकत्रीकरण आहे - वेगवेगळे शारीरिक पवित्रे,श्वासांचे प्रकार आणि ध्यान. खरं तर माइंडफुलनेस हा योगाचा अविर्भाज्य भाग आहे. यात शरीर व मन यांची सांगड घालणे, वर्तमानात राहणे अपेक्षित आहे. पण हल्ली भर शारीरिक व्यायाम व श्वास यावर जास्त जातो. योग आणि माइंडफुलनेस या दोन्हींचा आपल्याला स्वतःविषयी सजगता वाढवणे व स्व- नियमन यासाठी उत्तम उपयोग होतो.

आजच्या स्पर्धात्मक युगात आपण सतत धावपळ करत जगत असतो. बाह्य गोष्टींचे बारीक निरीक्षण, विश्लेषण  करत असतो. पण यात स्वतःच्या मनात डोकावायला वेळ नसतो किंवा त्याची गरज वाटत नाही. परिणामी मानसिक आणि शारीरिक आजारांचे प्रमाण जगभर झपाट्याने वाढत आहे.

यावर उत्तम व खात्रीशीर  उपाय म्हणून पाश्चात्य लोक आज योग आणि माइंडफुलनेस ह्या मूळच्या भारतीय तंत्रांचा वाढता उपयोग करत आहेत.   त्यांचे अनन्यसाधारण महत्व जाणून आता ' माइंडफूल योगा ' हा नवीन प्रकार उदयास येत आहे. यात गौतम बुद्धाच्या माइंडफुलनेस (क्षण- प्रतिक्षण वर्तमान जाणणे) आणि ऋषीमुनींनी विकसित केलेल्या योगाची सांगड घातली आहे. याच्या नियमित सरावाचे अनेक फायदे आहेत. स्वतःच्या कृती, विचार व भावना यांची सखोल जाणीव, हानिकारक प्रतिक्रिया कमी होणे, दैनंदिन समस्यांना परिणामकारक तोंड देता येणे, घटना आणि लोकांचा विना-प्रतिक्रिया स्वीकार, स्वतः आणि लोकांप्रती करुणाभाव आणि या सर्वांचा परिणाम म्हणून मिळणारी आंतरिक शांती. 

आनंद आणि शांतीसाठी आपण झगडत असतो आणि ते सोडून बहुतेक सर्व मिळते अशी आपली आजची स्थिती आहे. आपण डॉक्टर, औषधे यावर वेळ आणि पैसा दोन्ही खर्च करतो. पण थोडा वेळ स्वतःसाठी देत नाही.

आजच्या या दिनाचे औचित्य साधून आपण पुन्हा एकदा आपल्या या अनमोल संस्कृतीचे स्मरण करू या आणि विनाखर्च  शारीरिक -  मानसिक आरोग्य  मिळवू या. हे एकाच दिवसाचे साजरेपण सोडून रोज थोडासा वेळ   'माइंडफूल योगा' साठी ठेऊ या आणि आनंदयात्री बनू या.