Bisleri : Brand असावा तर असा !

Tata ग्रुप बिसलेरी कंपनी Acquire करणार अशी जवळजवळ खात्रीशीर बातमी आहे आता बाजारात. ह्यातून tata ग्रुप नक्की काय मिळवतोय वगैरे मी माझ्या water business blog वर लिहिलंय. तितकंच महत्त्वाचं श्री रमेश चौहान ह्यांच्या बद्दल समजून घ्यायचं असा विचार आला मनात. हे रमेश चौहान म्हणजे बिसलेरी चे मालक. रु ७,000 कोटींना हि कंपनी विकणारा हा अवलिया हे पहिल्यांदाच करत नाहीये.

मुळात १९६५ ते १९७० दरम्यान ह्यांनी एका इटालियन व्यक्तीकडून हि कंपनी ४ का ५ लाखांना विकत घेतली. १९९३ पर्यंत विशेष महत्त्व दिलेही नव्हते. कारण तो पर्यंत लिम्का, थम्स अप, गोल्ड स्पॉट असे जोरदार brands त्यांच्या खिशात होतेच. १९९१ मध्ये उदारीकरणाच्या लाटेत कोका कोला भारतात आल्या आल्या त्यांनी चौहान ह्यांच्या उत्पादन कारखान्यांना त्यांचे products करण्यासाठी आक्रमक मोहीम उघडली. तो पर्यंत पेप्सी देखील तयार होतेच. वेळेत काळाची योजना पाहून त्यांनी हे brands पटापट विकून टाकले आणि बिसलेरी वर फोकस केले.

आत्ताच्या घडीला बिसलेरी हा एक फक्त ब्रांड नसून एक Category च आहे. पण फक्त नाव नव्हे, तर उल्लेखनीय असे वितरण नेटवर्क उभे केले बिस्लेरीने : ४,५०० वितरक, ६००० वाहने तसेच १० लाखांहून अधिक दुकाने, किंवा तिथे प्रत्यक्ष बाटली घेतली जाते अशी स्थाने. ह्याच्या जोडीला काळाची पावले ओळखून सज्ज केलेले १३५ हून अधिक कंत्राटदार : जे बिसलेरी नावाने भारताच्या काना कोपऱ्यात हे उत्पादन करतात. 

जाहिरात देखील दर्जेदार !

उंट ह्यांना आपल्या जाहिरातींद्वारे आपले Brand Ambassador वापरणारे बिसलेरी हे कल्पकतेत देखील मागे नाहीत. जाहिरात क्षेत्रांत अनेक वेळा बिसलेरी च्या जाहिरातींना पारितोषिके मिळत राहिली आहेत.

प्लास्टिक Recycling साठी वेळेत पावले :

Bottle for Change ह्या मोहिमेद्वारे बिसलेरी त्यांच्या वापरलेल्या बाटल्या गोळा करून त्या पुनर्वापर करण्यासाठी पाठवते. पुढे येणारी गंभीर प्लास्टिक समस्या बिसलेरी ने २०१६ मध्येच ओळखली व त्यानुसार पावले टाकली.

बिल्डींग बिझनेस ....

Robert Kiyosaki ह्याने कायम ह्या वाक्प्रचाराचा वापर केलाय : Build a Business. हे रमेश चौहान ह्या उद्योजकाला शब्दश: लागू पडतं. शिवाय वेळेत त्यातून बाहेर पडणे हे देखील श्री चौहान यांनी दाखवून दिले आहे.

खरेच... Brand असावा तर असा ! 

Youtube Videos :- लोकप्रियता विरुद्ध प्रत्यक्ष परिणामकारकता

हल्ली "Youtuber" हा प्रकार फार लोकप्रिय झालंय. माझ्या अगदी जवळून पाहण्यात अनेक उदाहरणे आहेत, ज्यांनी त्यांचे प्रत्यक्ष काम सोडून फक्त पैसे मिळतात म्हणून हा प्रकार सुरु केला आहे. असो. पण तुम्ही जर त्यांच्यापैकी नसाल, आणि फक्त आपल्या प्रत्यक्ष धंद्यावर फोकस असाल, तर काही ट्रिक्स ( जादू नव्हे ) आपल्याला सांगेन :-

1. Youtube हा एक Video upload कारणासाठी एक platform आहे हे लक्षात ठेवा.
2. त्याच्यावर Search व्हावे म्हणून Videos नका बनवू, तर उपयुक्त असणारे Video बनवा.समस्या सोडवा.
3. जास्त लोकप्रिय असणाऱ्या विषयांवर बनवा, पण कोणता Content लोकांना मिळत नाहीये त्यावर तयार करा. हे Youtube वर तपासता येतं. ह्यातून तुमची अधिकार सिद्धता निश्चित वाढेल. आणि "नको त्या Queries" टाळल्या जातील. हे कसे करता येईल : Channel Dashboard वरून Channel Analytics वरून Research हा Tab. मग वरील इमेज प्रमाणे Step by Step. 
4. Monetize करण्याच्या मागे लागू नका. त्यापेक्षा आपला स्वत:चा प्रमुख व्यवसाय तुम्हाला निश्चित जास्त पैसे मिळवून देईल.

एस्टी महामंडळ... एक लेटेस्ट अनुभव

शिवशाही ह्या लोकप्रिय (?) वाहनाने स्वारगेट हून कोल्हापूर ला जायला निघालो. साधारण अर्ध्या तासाने बस निघाली. पुढे कात्रज ला काही प्रवासी चढले. विनावाहक असल्याने stop वरच्या कंडक्टर ताई तिकिटे देत होत्या.

अचानक त्यानी चढलेल्या प्रवाशांना उतरवायला सुरूवात केली. का ? तर तिकिटाचे मशीन बंद पडले म्हणे. असेच स्वारगेट ला सुद्धा झालेले. पण काय की बुवा, मशीन दुसरे आणले की तेच सुरू झाले...पण घोडं गंगेत न्हाले. तर हो नाही करीत ही प्रवासी मंडळी उतरवून bus मार्गस्थ झाली.

बशीत एक उत्साही काका होते आणि योगायोगाने एक st कर्मचारी देखील, ज्यांच्याकडून काका माहिती मिळवत होते.त्यातून असे समजले, की एस्टी ने हे सगळ contract दिलेले आहे. त्यामुळे हे असेच होते,होत राहते.. म्हणजे असे , की .. 

एस्टी मध्ये खूप जागा आहे, प्रवासी यायला तयार आहेत आणि तिकीट द्यायची काहीही पर्यायी व्यवस्था नाही म्हणून प्रवासी नाकारण्यात येतात.

ह्यात प्रशासन जोपर्यंत तातडीने लक्ष घालत नाही तोपर्यंत एस्टी हा स्वाभिमानाचा नव्हे तर नाईलाजाचाच प्रवास राहणार 

इमेल कचरा व्यवस्थापन

नियमितपणे अनावश्यक येणारे इमेल्स ची Subscriptions बंद करून टाकणे :-

खूप वेळा आपण अनाहूतपणे किंवा कधीतरी कदाचित ठरवून काही इमेल्स येत राहावेत म्हणून "subscribe" केलेले असतात. ते जर सध्याला अनावश्यक भासत, वाटत असतील, तर ताबडतोब बंद करून टाकावीत. त्या करिता इमेल उघडून अगदी खाली हा पर्याय उपलब्ध असतो, तो निवडा. बारीक अक्षरांत असतो हा. मी रोज निदान ३ तरी अशी subscriptions बंद करीत असतो.

आपल्या कोणत्याही Channel मधून असा कचरा निर्माण होत नाहीये ह्याची देखील खबरदारी घ्या 

बऱ्याच वेळा Softwares आपल्याला फशी पाडतात हे करायला. उदा. Whatsapp Bulk Messaging चे एखादे Application. किंवा Email Marketing चं एखादं software. भसाभस काहीतरी एखाद्याने न विचारातच पाठवत राहणे म्हणजे Impact निर्माण करणे नव्हे. मला वाटलंच लिहावंसं वगैरे तर इथे blog वर लिहितो किंवा त्या त्या whatsapp ग्रुप वर. अगदीच share करावेसे वाटले तर whatsapp ला status म्हणून ठेवतो.

रोज emails delete करीत राहणे 

लागेल कधीतरी किंवा असुदेत अजून एक कॉपी म्हणून असंख्य Emails जमा होत जातात आणि एक दिवस कोटा फुल होतो. यात वेळच्या वेळी काढून न टाकलेल्या इमेल्स खूप आहेत हे लक्षात असुद्या. डिजिटल युगाची ही आदळणारी देणगी, अशीच manage करावी लागेल. सोशल मिडिया ची notifications बंद करून टाका. उगाच किती त्रास तो !

कसदार, आवश्यक, उपयुक्त असं कमीच असतं 

त्यामुळेच सतत delete करत राहणे हे मोठं काम आहे. हे करीत राहिलं, की आपोआपच उपयुक्त असं वर तरंगतं.

ट्विटर, मस्क आणि नफा ...

Elon Musk सध्या twitter विकत घेण्यापेक्षा त्यांनी आल्या आल्या घेतलेल्या तुघलकी निर्णय प्रक्रियेमुळे जास्त चर्चेत आहेत. आल्या आल्या महाराजांनी cost cutting वर जबरदस्त जोर दिला आहे.

मुळात ट्विटर म्हणे दररोज ३० कोटी इतका तोटा भोगत आहे. इतर बहुचर्चित कंपन्यांची काही वेगळी परिस्थिती नाही. Zomato वगैरे कंपन्या नुसत्या जोरात दिसतात. म्हणजे काय तर गिऱ्हाईक वाढतंय, महसूल वाढत चाललाय, नफा नव्हे. Jack Dorse ह्या ट्विटर founder ने कंपनी चा प्रमाणाबाहेर विस्तार झाला आहे अशी कबुली दिलीय.

इकडे startups मात्र वेगळ्याच मस्तीत असतात. ह्यांच्या कामगिरीचे निदर्शक म्हणजे काय तर ह्यांनी उभे केलेले funding. अरे बाबांनो, खाली नफा किती राहतोय ह्यावरून judge होतात उद्योग. पण गुंतवणूक दार काय ? दिसते त्याला सत्य मानतात. कंपनीच्या महसुलात ७६ टक्के वाढ अशी बातमी दिली जाते हेडलाईन्स मार्फत. खाली लिहिलेला मजकूर वाचत नाही बरेचदा : तिमाही तोट्यात घट हे राहून जातं वाचायचं. जणू काही तोट्यात घट ही भारी कामगिरी आहे.

मुळात musk ह्यांचा निर्णय तुघलकी म्हणताना, आपण तुघलक ला अव्यवहारी ठरवत असतो. तुघलक चे लक्ष तिजोरी कडे खास करून होते. व्यवस्थापनाकडे सुद्धा होतं. त्याच धर्तीवर musk ह्यांचे कौशल्य धावत नसेल , कशा वरून ?

मुळात जिथे पैसा भरपूर उपलब्ध असतो ( funding) , तेथेच निर्णयांच्या बाबत जरा ढिलाई अनुभवायला येते, आणि जेथे हा कमी किंवा मोजक्या प्रमाणात असतो, तिथे जास्त सफाई अनुभवायला येते.

Musk हे ह्या संपूर्ण स्टार्टअप क्षेत्राला ढवळून काढणारा काय ?

व्यवसायाचे सिंहावलोकन

आपला व्यवसाय गुंतवणूक दराप्रमाणे पाहता यायलाच हवा.

यातला सर्वात पहिला निदर्शक म्हणजे नफा. आणि ROI. शिवाय हा काही काळानुसार मापायला हवा.

वेळोवेळी ( आदर्श स्थिती दर ३ महिन्यांनी ) आपल्या products, सेवा ह्यांचे मूल्यमापन करायला हवे, कोणत्या सुरू ठेवायच्या,कोणत्या मध्ये बदल करायचे, कोणत्या बंद करायच्या वगैरे.

नुकतेच वाचनात आले, की पेप्सिको ही कंपनी आता मध्यपूर्व, आफ्रिका तसेच दक्षिण आशिया ह्या विभागांत त्यांच्या Aquafina ह्या प्रॉडक्ट साठी आता rpet म्हणजे पून: चरित प्लास्टिक चा अधिकाधिक वापर करेल.ही झाली कृती. पण हे जरूर पहावे लागेल की ही कृती स्फुरली कुठून ?

प्लास्टिक चा वापर कमी करण्या विषयी उदात्त दृष्टिकोन असला तरीही अर्थकारण महत्त्वाचे ठरते. शिवाय पर्यायी व्यवस्था होईपर्यंत हळूहळू टप्प्या टप्प्याने हे होणे शक्य आहे. परंतु यात जर काम सुरू केलं नाही तर कंपनीचे esg मानांकन मात्र अजून घसरेल ह्यात शंकाच नाही.

ESG मानांकन काय आहे ह्याबद्दल सकाळ मध्ये एक विशेष लेख आला होता. आणि हे त्या त्या कंपन्यांचे रोखे बाजारातील स्थान बळकट किंवा कमजोर करण्यात खूप परिणामकारक ठरेल ह्यात वाद नाही. या आधाराने पेप्सीचे हे मूल्यांकन खूप खाली ( १६ chya आसपास) आहे. स्पर्धक कंपनी कोका कोला चे मध्यम आहे. तर मायक्रोसॉफ्ट चे उच्च ( > ७० ) आहे. तर इथून ही कृती स्फुरली असायची शक्यता नाकारता येत नाही. 

आपल्यासाठी धडा असा की याचप्रमाणे आपणही आपल्या व्यवसायाचे सिंहावलोकन करतो का ? नसलो, तर करायला हवे. ह्याकरता आपण पूर्वी श्रीरंग गोखले सरांचे एक सेशन ठेवले होते ज्यात KRA आणि KPI ह्याबद्दल चर्चा केली गेली होती.

KRA म्हणजे परिणाम कुठे घडवून आणायचा आहे उदा. पदरात पडणारा पैसा. व्यवसायातील भाग. KPI म्हणजे हे नक्की दाखविणारे निदर्शक. म्हणजे नफा.

गोखले सरांचे कल्पकते चे दिवस हे पुरस्कार प्राप्त पुस्तक जरूर वाचा. मराठी मध्ये ह्या विषयावर असलेले कदाचित एकमेव पुस्तक असावे.