प्रचार पद्धती आणि आपला व्यवसाय

२३ डिसेंबर chya सकाळ मध्ये पान ९ वर एक लेख आलाय. निवडणूक प्रचार आता कशा प्रकारे करतात वगैरे. त्यानिमित्ताने थोडे विचारमंथन : 

काही दिवसांपूर्वीच मी बारामती ला गेलेलो. तिथे एक recording studio चालकाशी भेटलो असता "पंचायत इलेक्शन" हे त्यांचे मोठे events असतात असे समजले. जोडीने त्यांनी आता सोशल मीडिया सर्व सेवा द्यायला सुरुवात केली आहे. एकूण काय,  धंदा जोरात आहे. 

"महारानी" ह्या web series मध्ये नवीन कुमार (चक्क बिहार मध्ये) एका PR एजन्सी ला नेमतो. ही एजन्सी त्याला single largest party तरीही ती सरकार बनवू शकत नाही, तेव्हा तो उद्विग्न होवून ह्या एजन्सी chya संचालिकेवर डाफरतो की "काही उपयोग नाही तुझ्या ह्या आधुनिक तंत्राचा". तिचं त्यावरच उत्तर पाहण्यासारखे आहे 

"आपको मुख्यमंत्री बनाना ये contract हैं , थोड़ा धीरज रखें"

पुढे नवीन मुख्यमंत्री होतो की नाही हा मुद्दा इथे नाहीच. पण तिचा final deliverable काय आहे हे पाहूया. 

आपले कोणतेही तंत्र, मग ते परेश सरांच्या कैलास जीवन प्रमाणे दूरदर्शन असो, प्रिंट मीडिया असो, की नवीन कुमार प्रमाणे डिजिटल असो, ते जर इप्सित साध्य करत नसेल तर उपयोग काय त्याचा ?

एका Single Product मधील ताकद : कैलास जीवन

BYST च्या निमित्ताने कैलास जीवन ह्या प्रसिद्ध product व त्यांचे तिसऱ्या पिढीतील उद्योजकीय वारसदार श्री परेश कोल्हटकर ह्यांच्याशी गप्पा मारण्याचा योग आला, त्यातील वेचक मुद्दे :-

• आजोबा, कीर्तनकार, त्यांनी सुरु केलेला जवळपास ६५ वर्षे जुना उद्योग. दोन काकांनी उद्योग पुढे नेला. आता ३ री पिढी वारसा चालवीत आहे. सुरुवातीला वाड्यात असलेला हा उद्योग आता जवळजवळ १० हजार स्क्वेअर फुटात विस्तारला आहे.कारखाना जवळजवळ ८०% स्वयंचलित आहे. 
• अद्ययावत अशी यंत्रसामुग्री असून सतत R & D सुरु ठेवून काळाच्या पुढे ५ पावले. Clinical Trials वर भर देवून कैलास जीवन हे जगाच्या काना कोपऱ्यात जाण्यासाठी आता सर्वतोपरी सिद्ध झाले आहे. बाह्य उपचारांसोबत पोटातूनही घेता येणारे कदाचित कैलास जीवन हे अगदी काही औषधांपैकी एक असावे.
• नुसते "५० वर्षे जुने" असे न राहता, सर्व Documented अशा स्वरुपाची समिधा कैलास जीवन राखून आहे, ज्याच्या जीवावर सातासमुद्रापार जाण्यासाठी हे Multiprpose आयुर्वेदिक क्रीम आता सज्ज आहे. दर्जाबाबत अजिबात तडजोड होत नाही, तसेच सप्लायर्स च्या बाबतही नाही केली जात. सचोटी हे एक प्रमुख व्यावसायिक मूल्य म्हणून जपले जाते. 
• TV वरची जाहिरात हा Turning Point ठरला. १९८८-८९ साली कैलास जीवन हे दूरचित्रवाणी वर झळकू लागलं आणि घरगुती स्वरुपात असलेला उद्योग खूप वाढायला लागला. इतका की कितीही करा, पुरेच् ना. इथून मुख्य झेप घेतली. मग धायरी ला एक एकर जागेत factory सुरु केली. ६५ वर्षांपासून प्रस्थापित अशा ह्या कंपनीने खूप मोठी रेंज करून त्यातील मोजकीच प्रमोट करणे ह्याऐवजी कैलास जीवनलाच आता खूप विस्तारायचे ठरवले आहे. 
• १९९६ साली एका समांतर क्रीम ने बाजारात खूप भांडवल ओतून, जाहिरात करून वगैरे कैलास जीवन चे धाबे दणाणून सोडले. इथे कैलास जीवन ला त्यांच्या क्रीम ची इतर वैशिष्ट्ये शोधून ती मार्केट करायची संधी मिळाली व काही वर्षातच पुन्हा मूळ स्थान प्राप्त झाले. हातापायाची आग व डोळ्यांची जळजळ ह्यावर कैलास जीवन ला स्पर्धाच नाही, तर अशी वैशिष्ट्ये जाहिरातींतून दाखवून सेल जवळपास अडीच पट वाढला. तरीही नाही म्हणायला हा थोडा कसोटीचा काळ नक्कीच होता. असाच काळ Covid च्या सुमारास देखील आला. इथे प्रवर्तकांनी सर्व कर्मचाऱ्यांना संपूर्ण वेतन दिले.
• जाहिरात क्षेत्रातील अफाट ज्ञान हा देखील त्यांच्या यशातील प्रमुख मानकरी म्हणता येईल. कुठल्या भाषेतील मालिका कुठे पाहिल्या जातात, कोणते channels वापरावेत, तसेच प्रिंट माध्यमाचा असाधारण असा उपयोग ह्यावर परेश सरांकडे खडानखडा माहिती होती. साधारण खर्चाच्या २२ टक्के इतका भाग जाहिरातीवर कैलास जीवन खर्च करते, तर हे असायलाच हवे असा त्यांचा दावा.

Mass Market बद्दल थोडे ....

प्रत्येक व्यावसायिकाला काय हवं असतं ? 

• चांगला ग्राहक 
• जास्त प्रमाणात चांगले ग्राहक 

जसजसा व्यवसायातील वर्षे पुढे सरकत जातात, तसतसे आपले बरेवाईट अनुभव हे ठरवत जातात. तरीही नवनवीन अनुभव येतंच राहतात. ह्या भाऊ गर्दीत अनेक ग्राहक सुटतात, तर नवनवीन मार्केट्स तयार होतंच राहतात. 

साधारणत: ग्राहक मिळविण्याची प्रक्रिया ही खालीलप्रमाणे असते :-

• माहित नसलेले ग्राहक परंतु खूप मोठे मार्केट ( Mass Market ) 
• नव्याने परिचित होणारे परंतु तुलनेने माहित नसलेलेच ग्राहक 
• व्यवसाय करण्यास उत्सुक ग्राहक ( अधिक परिचित ) 
• ग्राहक ( उत्तम परिचित )
• परत परत घेत राहणारे किंवा रेफर करणारे ग्राहक 

मुळात ही प्रक्रिया सुरु होते Mass मार्केट पासून. हे mass मार्केट कोणते हे ठरविता आले, तर मात्र आपले पुढचे परिश्रम ( जे घ्यावेच लागतात ) अधिक वेचक, मोजके, निवडक होतील. हा विषय धरून निवडक ची १० डिसेंबर ची मीटिंग झाली. प्रत्यक्ष Video पाहिल्यास हे लक्षात येईल.

Bisleri : भारतात येण्यापूर्वी .....

१९६९ साली रमेश चौहान ह्यांच्या हातात आलेली ही बिसलेरी कंपनी मूळची इटालियन. १८८१ पासून अस्तित्त्वात होती. बिसलेरी हे आडनाव आहे. ह्याच्या संस्थापकाचे. फेलिस बिसलेरी. ह्याबद्दल मी माझ्या water blog वर सविस्तर लिहिलंय.

मुद्दा असा आहे कि, ह्या फेलिस बिसलेरी ने एक मिनरल water सुरु केलं, ते त्याच्या नातवाने सुमारे ८० वर्षांने भारतात एकाला ब्रांड म्हणून विकलं. आता म्हणतात कि फक्त ४ लाखात कंपनी घेतली आणि ७००० कोटींना tata ग्रुप ला विकली असे.

ब्रांड तयार करणे ही एक मानसिकता आहे. इतका उत्तम परतावा कुठलीच गुंतवणूक देणार नाही !

Orient Beverages अप्पर सर्किट

कुठून आली हि Orient Beverages ? ही कंपनी Bisleri चे Bottling करते. आणि बिसलेरी त्यांचा बिझनेस Tata ला विकणार असल्याची बातमी हा बेस धरून गुंतवणूकदार मंडळींनी धडधड Orient चे shares विकत घ्यायला सुरुवात केली. इतकी कि गेल्या ५ वर्षात सर्वात जास्त किमतीला trading झाले, आणि ५ टक्के upper circuit लागून व्यवहार बंदी करण्यात आली. 

आपण अर्थव्यवहार ह्यावर चर्चा करत नाहीये, पण प्रतिक्रिया ह्या शेअर बाजारावर लगेच उमटतात हे मात्र खरे. तरीही ह्या निमित्ताने काही गोष्टी अधोरेखित झाल्या :-

• बिसलेरी विकणार पेक्षा tata घेणार हे लोकांना जास्त आकर्षक वाटतंय.
• Orient Beverages ने सेबी ला तातडीने कळवले, कि हे फक्त TATA - BISLERI बातमीमुळेच आहे, त्यांच्या स्वत:च्या व्यवसायात असा काही उल्लेखनीय बदल झालेला नाहीये. 
• अशीच एक कंपनी Varun Beverages जे पेप्सी साठी Bottling करतात, त्यांच्या stock मध्ये इतका बदल नाही.
• Orient हे फक्त बिसलेरी चे काम करतात. TATA ग्रुप ने जर बिसलेरी चे काम वाढवले तरच त्याना फायदा होईल. TATA ने बिसलेरी ब्रांड वापरून इतर उत्पादने वाढवायची ठरवली, तर Orient चा तितकासा फायदा व्हायचा नाही. थोडे थांबून पाहायला हवे.
• अजून प्रत्यक्ष व्यवहार व्हायचा असूनही हे होतंय ; ह्याला म्हणायचं भावनिक प्रतिक्रिया, सुज्ञ गुंतवणूक नव्हे.  (मी गुंतवणूक सल्लागार नसूनही)

Bisleri : Brand असावा तर असा !

Tata ग्रुप बिसलेरी कंपनी Acquire करणार अशी जवळजवळ खात्रीशीर बातमी आहे आता बाजारात. ह्यातून tata ग्रुप नक्की काय मिळवतोय वगैरे मी माझ्या water business blog वर लिहिलंय. तितकंच महत्त्वाचं श्री रमेश चौहान ह्यांच्या बद्दल समजून घ्यायचं असा विचार आला मनात. हे रमेश चौहान म्हणजे बिसलेरी चे मालक. रु ७,000 कोटींना हि कंपनी विकणारा हा अवलिया हे पहिल्यांदाच करत नाहीये.

मुळात १९६५ ते १९७० दरम्यान ह्यांनी एका इटालियन व्यक्तीकडून हि कंपनी ४ का ५ लाखांना विकत घेतली. १९९३ पर्यंत विशेष महत्त्व दिलेही नव्हते. कारण तो पर्यंत लिम्का, थम्स अप, गोल्ड स्पॉट असे जोरदार brands त्यांच्या खिशात होतेच. १९९१ मध्ये उदारीकरणाच्या लाटेत कोका कोला भारतात आल्या आल्या त्यांनी चौहान ह्यांच्या उत्पादन कारखान्यांना त्यांचे products करण्यासाठी आक्रमक मोहीम उघडली. तो पर्यंत पेप्सी देखील तयार होतेच. वेळेत काळाची योजना पाहून त्यांनी हे brands पटापट विकून टाकले आणि बिसलेरी वर फोकस केले.

आत्ताच्या घडीला बिसलेरी हा एक फक्त ब्रांड नसून एक Category च आहे. पण फक्त नाव नव्हे, तर उल्लेखनीय असे वितरण नेटवर्क उभे केले बिस्लेरीने : ४,५०० वितरक, ६००० वाहने तसेच १० लाखांहून अधिक दुकाने, किंवा तिथे प्रत्यक्ष बाटली घेतली जाते अशी स्थाने. ह्याच्या जोडीला काळाची पावले ओळखून सज्ज केलेले १३५ हून अधिक कंत्राटदार : जे बिसलेरी नावाने भारताच्या काना कोपऱ्यात हे उत्पादन करतात. 

जाहिरात देखील दर्जेदार !

उंट ह्यांना आपल्या जाहिरातींद्वारे आपले Brand Ambassador वापरणारे बिसलेरी हे कल्पकतेत देखील मागे नाहीत. जाहिरात क्षेत्रांत अनेक वेळा बिसलेरी च्या जाहिरातींना पारितोषिके मिळत राहिली आहेत.

प्लास्टिक Recycling साठी वेळेत पावले :

Bottle for Change ह्या मोहिमेद्वारे बिसलेरी त्यांच्या वापरलेल्या बाटल्या गोळा करून त्या पुनर्वापर करण्यासाठी पाठवते. पुढे येणारी गंभीर प्लास्टिक समस्या बिसलेरी ने २०१६ मध्येच ओळखली व त्यानुसार पावले टाकली.

बिल्डींग बिझनेस ....

Robert Kiyosaki ह्याने कायम ह्या वाक्प्रचाराचा वापर केलाय : Build a Business. हे रमेश चौहान ह्या उद्योजकाला शब्दश: लागू पडतं. शिवाय वेळेत त्यातून बाहेर पडणे हे देखील श्री चौहान यांनी दाखवून दिले आहे.

खरेच... Brand असावा तर असा ! 

Youtube Videos :- लोकप्रियता विरुद्ध प्रत्यक्ष परिणामकारकता

हल्ली "Youtuber" हा प्रकार फार लोकप्रिय झालंय. माझ्या अगदी जवळून पाहण्यात अनेक उदाहरणे आहेत, ज्यांनी त्यांचे प्रत्यक्ष काम सोडून फक्त पैसे मिळतात म्हणून हा प्रकार सुरु केला आहे. असो. पण तुम्ही जर त्यांच्यापैकी नसाल, आणि फक्त आपल्या प्रत्यक्ष धंद्यावर फोकस असाल, तर काही ट्रिक्स ( जादू नव्हे ) आपल्याला सांगेन :-

1. Youtube हा एक Video upload कारणासाठी एक platform आहे हे लक्षात ठेवा.
2. त्याच्यावर Search व्हावे म्हणून Videos नका बनवू, तर उपयुक्त असणारे Video बनवा.समस्या सोडवा.
3. जास्त लोकप्रिय असणाऱ्या विषयांवर बनवा, पण कोणता Content लोकांना मिळत नाहीये त्यावर तयार करा. हे Youtube वर तपासता येतं. ह्यातून तुमची अधिकार सिद्धता निश्चित वाढेल. आणि "नको त्या Queries" टाळल्या जातील. हे कसे करता येईल : Channel Dashboard वरून Channel Analytics वरून Research हा Tab. मग वरील इमेज प्रमाणे Step by Step. 
4. Monetize करण्याच्या मागे लागू नका. त्यापेक्षा आपला स्वत:चा प्रमुख व्यवसाय तुम्हाला निश्चित जास्त पैसे मिळवून देईल.

एस्टी महामंडळ... एक लेटेस्ट अनुभव

शिवशाही ह्या लोकप्रिय (?) वाहनाने स्वारगेट हून कोल्हापूर ला जायला निघालो. साधारण अर्ध्या तासाने बस निघाली. पुढे कात्रज ला काही प्रवासी चढले. विनावाहक असल्याने stop वरच्या कंडक्टर ताई तिकिटे देत होत्या.

अचानक त्यानी चढलेल्या प्रवाशांना उतरवायला सुरूवात केली. का ? तर तिकिटाचे मशीन बंद पडले म्हणे. असेच स्वारगेट ला सुद्धा झालेले. पण काय की बुवा, मशीन दुसरे आणले की तेच सुरू झाले...पण घोडं गंगेत न्हाले. तर हो नाही करीत ही प्रवासी मंडळी उतरवून bus मार्गस्थ झाली.

बशीत एक उत्साही काका होते आणि योगायोगाने एक st कर्मचारी देखील, ज्यांच्याकडून काका माहिती मिळवत होते.त्यातून असे समजले, की एस्टी ने हे सगळ contract दिलेले आहे. त्यामुळे हे असेच होते,होत राहते.. म्हणजे असे , की .. 

एस्टी मध्ये खूप जागा आहे, प्रवासी यायला तयार आहेत आणि तिकीट द्यायची काहीही पर्यायी व्यवस्था नाही म्हणून प्रवासी नाकारण्यात येतात.

ह्यात प्रशासन जोपर्यंत तातडीने लक्ष घालत नाही तोपर्यंत एस्टी हा स्वाभिमानाचा नव्हे तर नाईलाजाचाच प्रवास राहणार 

इमेल कचरा व्यवस्थापन

नियमितपणे अनावश्यक येणारे इमेल्स ची Subscriptions बंद करून टाकणे :-

खूप वेळा आपण अनाहूतपणे किंवा कधीतरी कदाचित ठरवून काही इमेल्स येत राहावेत म्हणून "subscribe" केलेले असतात. ते जर सध्याला अनावश्यक भासत, वाटत असतील, तर ताबडतोब बंद करून टाकावीत. त्या करिता इमेल उघडून अगदी खाली हा पर्याय उपलब्ध असतो, तो निवडा. बारीक अक्षरांत असतो हा. मी रोज निदान ३ तरी अशी subscriptions बंद करीत असतो.

आपल्या कोणत्याही Channel मधून असा कचरा निर्माण होत नाहीये ह्याची देखील खबरदारी घ्या 

बऱ्याच वेळा Softwares आपल्याला फशी पाडतात हे करायला. उदा. Whatsapp Bulk Messaging चे एखादे Application. किंवा Email Marketing चं एखादं software. भसाभस काहीतरी एखाद्याने न विचारातच पाठवत राहणे म्हणजे Impact निर्माण करणे नव्हे. मला वाटलंच लिहावंसं वगैरे तर इथे blog वर लिहितो किंवा त्या त्या whatsapp ग्रुप वर. अगदीच share करावेसे वाटले तर whatsapp ला status म्हणून ठेवतो.

रोज emails delete करीत राहणे 

लागेल कधीतरी किंवा असुदेत अजून एक कॉपी म्हणून असंख्य Emails जमा होत जातात आणि एक दिवस कोटा फुल होतो. यात वेळच्या वेळी काढून न टाकलेल्या इमेल्स खूप आहेत हे लक्षात असुद्या. डिजिटल युगाची ही आदळणारी देणगी, अशीच manage करावी लागेल. सोशल मिडिया ची notifications बंद करून टाका. उगाच किती त्रास तो !

कसदार, आवश्यक, उपयुक्त असं कमीच असतं 

त्यामुळेच सतत delete करत राहणे हे मोठं काम आहे. हे करीत राहिलं, की आपोआपच उपयुक्त असं वर तरंगतं.

ट्विटर, मस्क आणि नफा ...

Elon Musk सध्या twitter विकत घेण्यापेक्षा त्यांनी आल्या आल्या घेतलेल्या तुघलकी निर्णय प्रक्रियेमुळे जास्त चर्चेत आहेत. आल्या आल्या महाराजांनी cost cutting वर जबरदस्त जोर दिला आहे.

मुळात ट्विटर म्हणे दररोज ३० कोटी इतका तोटा भोगत आहे. इतर बहुचर्चित कंपन्यांची काही वेगळी परिस्थिती नाही. Zomato वगैरे कंपन्या नुसत्या जोरात दिसतात. म्हणजे काय तर गिऱ्हाईक वाढतंय, महसूल वाढत चाललाय, नफा नव्हे. Jack Dorse ह्या ट्विटर founder ने कंपनी चा प्रमाणाबाहेर विस्तार झाला आहे अशी कबुली दिलीय.

इकडे startups मात्र वेगळ्याच मस्तीत असतात. ह्यांच्या कामगिरीचे निदर्शक म्हणजे काय तर ह्यांनी उभे केलेले funding. अरे बाबांनो, खाली नफा किती राहतोय ह्यावरून judge होतात उद्योग. पण गुंतवणूक दार काय ? दिसते त्याला सत्य मानतात. कंपनीच्या महसुलात ७६ टक्के वाढ अशी बातमी दिली जाते हेडलाईन्स मार्फत. खाली लिहिलेला मजकूर वाचत नाही बरेचदा : तिमाही तोट्यात घट हे राहून जातं वाचायचं. जणू काही तोट्यात घट ही भारी कामगिरी आहे.

मुळात musk ह्यांचा निर्णय तुघलकी म्हणताना, आपण तुघलक ला अव्यवहारी ठरवत असतो. तुघलक चे लक्ष तिजोरी कडे खास करून होते. व्यवस्थापनाकडे सुद्धा होतं. त्याच धर्तीवर musk ह्यांचे कौशल्य धावत नसेल , कशा वरून ?

मुळात जिथे पैसा भरपूर उपलब्ध असतो ( funding) , तेथेच निर्णयांच्या बाबत जरा ढिलाई अनुभवायला येते, आणि जेथे हा कमी किंवा मोजक्या प्रमाणात असतो, तिथे जास्त सफाई अनुभवायला येते.

Musk हे ह्या संपूर्ण स्टार्टअप क्षेत्राला ढवळून काढणारा काय ?

व्यवसायाचे सिंहावलोकन

आपला व्यवसाय गुंतवणूक दराप्रमाणे पाहता यायलाच हवा.

यातला सर्वात पहिला निदर्शक म्हणजे नफा. आणि ROI. शिवाय हा काही काळानुसार मापायला हवा.

वेळोवेळी ( आदर्श स्थिती दर ३ महिन्यांनी ) आपल्या products, सेवा ह्यांचे मूल्यमापन करायला हवे, कोणत्या सुरू ठेवायच्या,कोणत्या मध्ये बदल करायचे, कोणत्या बंद करायच्या वगैरे.

नुकतेच वाचनात आले, की पेप्सिको ही कंपनी आता मध्यपूर्व, आफ्रिका तसेच दक्षिण आशिया ह्या विभागांत त्यांच्या Aquafina ह्या प्रॉडक्ट साठी आता rpet म्हणजे पून: चरित प्लास्टिक चा अधिकाधिक वापर करेल.ही झाली कृती. पण हे जरूर पहावे लागेल की ही कृती स्फुरली कुठून ?

प्लास्टिक चा वापर कमी करण्या विषयी उदात्त दृष्टिकोन असला तरीही अर्थकारण महत्त्वाचे ठरते. शिवाय पर्यायी व्यवस्था होईपर्यंत हळूहळू टप्प्या टप्प्याने हे होणे शक्य आहे. परंतु यात जर काम सुरू केलं नाही तर कंपनीचे esg मानांकन मात्र अजून घसरेल ह्यात शंकाच नाही.

ESG मानांकन काय आहे ह्याबद्दल सकाळ मध्ये एक विशेष लेख आला होता. आणि हे त्या त्या कंपन्यांचे रोखे बाजारातील स्थान बळकट किंवा कमजोर करण्यात खूप परिणामकारक ठरेल ह्यात वाद नाही. या आधाराने पेप्सीचे हे मूल्यांकन खूप खाली ( १६ chya आसपास) आहे. स्पर्धक कंपनी कोका कोला चे मध्यम आहे. तर मायक्रोसॉफ्ट चे उच्च ( > ७० ) आहे. तर इथून ही कृती स्फुरली असायची शक्यता नाकारता येत नाही. 

आपल्यासाठी धडा असा की याचप्रमाणे आपणही आपल्या व्यवसायाचे सिंहावलोकन करतो का ? नसलो, तर करायला हवे. ह्याकरता आपण पूर्वी श्रीरंग गोखले सरांचे एक सेशन ठेवले होते ज्यात KRA आणि KPI ह्याबद्दल चर्चा केली गेली होती.

KRA म्हणजे परिणाम कुठे घडवून आणायचा आहे उदा. पदरात पडणारा पैसा. व्यवसायातील भाग. KPI म्हणजे हे नक्की दाखविणारे निदर्शक. म्हणजे नफा.

गोखले सरांचे कल्पकते चे दिवस हे पुरस्कार प्राप्त पुस्तक जरूर वाचा. मराठी मध्ये ह्या विषयावर असलेले कदाचित एकमेव पुस्तक असावे.

QR कोड: Hawkins वि Honda

Hawkins : कल्पक कंटेंट पण .....

गेले काही दिवस hawkins chya जाहिराती पाहण्यात येत आहेत. तयार करू शकता येणारे पदार्थ व त्यासाठी लागणारे साहित्य - उपकरणे हे hawkins गेले काही दिवस पीच करीत आहे.

एक गोष्ट मात्र निश्चित की त्यांचा कॉल टू action मात्र होंडा इतका सशक्त नाही. QR कोड हा hawkins chya website वर नेतो,इथे वाचकांशी नाते दुरावण्याची मोठी शक्यता निर्माण होते. 

होंडा :- ग्राहकाच्या वर्तनाचा अधिक विचार 

ह्या जाहिरातीत २ ठिकाणी QR CODE दिसतात. उजवीकडचा कोड व्हिडिओ जाहिरात दाखवतो, तर दुसरा कोड वाचकांशी WHATSAPP वरून संवाद साधतो. हा CALL TO ACTION अधिक सशक्त वाटतो.

जागतिक मानसिक आरोग्य दिन - वृंदा आंबेकर

आरोग्य, स्वास्थ्य म्हटलं कि आपल्या मनात आहार, व्यायाम याबद्दल विचार येतात. आता मी जर 'मानसिक आरोग्य किंवा स्वास्थ्य' असं म्हटलं तर अनेकांच्या भुवया उंचावतील. हे आपल्यासाठी नाही असेही वाटेल. पण जर मी हे  सांगितलं कि आज दहा  माणसातील किमान एक माणूस मानसिक समस्येने त्रस्त आहे तर? 

मी मानसिक समस्या म्हणत आहे; आजार नव्हे. stress, anxiety  किंवा depression याच्या कोणत्यातरी पातळीवर दहातील एक माणूस आहे. त्यात आपला नंबर नाही ना? हा विचार येणारच आणि आला नाही तर  तो करायला हवा. 

आज १० ऑक्टोबर- जागतिक मानसिक आरोग्य दिन. मानसिक आरोग्याबद्दल जागरूकता निर्माण व्हावी ही गरज WHO ला वाटावी यावरून त्याचे महत्व कळते. आपल्या शारीरिक आजारांपैकी साधारण ७०% आजारांचे मूळ मानसिकतेत आहे हे आता सिद्ध झाले आहे. त्यामुळे याकडे सजगपणे पाहणे, त्याबद्दल जाणून घेणे निकडीचे आहे.

माणूस सुख, आनंद यासाठी सतत प्रयत्नशील असतो. काळाबरोबर त्यांच्या व्याख्या बदलल्या. ते मिळवण्याच्या  प्रवासात मानसिक पातळीवर काय काय घडते याबद्दल तो अनभिज्ञ असतो किंवा त्याकडे लक्ष देणे जरुरी वाटत नाही. सुखाच्या वस्तू पायाशी लोळण घेत असल्या तरी मानसिक स्वास्थ्य नसेल तर उपभोगातला आनंद कसा मिळणार?

 

बाहेरून माणूस कितीही शांत दिसत असला तरी आत काय चालले आहे हे कोणाला कळत नाही, कदाचित त्याला स्वतःलाही. मनावर असणारा सततचा ताण, चिडचिड, उत्साह न वाटणे हि मानसिक अस्वास्थ्याची प्राथमिक लक्षणे असू शकतात. त्याकडे दुर्लक्ष न करता त्याचा स्वीकार करून काय काम करता येईल याचा योग्य वेळेत विचार केल्यास  पुढील पातळीवरील डिप्रेशन, anxiety किंवा व्यसन यापासून दूर राहणे शक्य आहे.  

यासाठी आपल्या भावनांशी मैत्री करायला शिकले पाहिजे. भावनांकडे लक्ष देणे, त्यांना अचूक नाव देणे आणि त्यांचा चांगला- वाईट असे लेबल न लावता स्वीकार करणे हे शिकले पाहिजे. सगळ्याच भावना गरजेच्या असतात. त्या व्यक्त कशा प्रकारे केल्या जातात हा भाग वेगळा. त्या दाबून टाकणे किंवा overreact होणे हे दोन्ही धोकादायकच. इतरांपेक्षा आपल्यासाठीच. सततची overreactive प्रवृत्ती आपली physiology काही अंशी बदलू शकते आणि दाबलेली भावना वाफेसारखी कधी कुठे बाहेर पडेल याचा नेम नाही. कधी कधी अगदी लहानपणी कळत नकळत दबल्या गेलेल्या अशा भावना तारुण्यात किंवा वृद्धापकाळातही डोके वर काढू शकतात - मानसिक किंवा शारीरिक आजाराच्या रूपात. 

आजूबाजूला काय घडते याचा तपशील आपण ठेवत असतो पण मनाच्या सागरात काय चालले आहे याचा पत्ताही नसतो. हिमनगाच्या पाण्याच्या खालच्या भागाची कल्पना आली नाही तर काय होते याचे 'Titanic' हे बोलके उदाहरण आहे.  

NOAM SHPANCER च्या मते मानसिक स्वास्थ्य हे अंतिम साध्य नाही तर ती एक प्रक्रिया आहे. तुम्ही कुठे चालला आहेत यापेक्षा कसे चालला आहात हे महत्वाचे आहे.

मग आजच्या दिवसाचे औचित्य साधून भावनांशी मैत्रीचा संकल्प  करू या, त्यांच्याविषयी सजगता बाळगू या  आणि एका मानसिक स्वस्थ जीवन प्रवासाची वाटचाल सुरु करू या.

वृंदा आंबेकर

Emotioal Intelligence Trainer

Mindfulness Therapist

Parenting Coach

emozance@gmail.com

Suspensions फार seruously घेऊ नका

"माझं गुगल प्रोफाईल सस्पेंड झालं. मी काहिच केलेलं नाहीये यार"

किंवा 

" फक्त पत्ता बदलला तर सस्पेंड ?"

वगैरे अर्थाचे अनेक मेसेज हल्ली येत असतात. त्याने लोक disturb होतात, आणि योग्यच आहे. Offline पेक्षा सुरुवातीला मिळणाऱ्या मोठ्या प्रतिसादाने आपण digital वर खूप काम करू लागतो आणि जास्त जास्त करू लागतो. त्यामूळे होतं असं

पण आता हे सर्व AI आधारित व्हायला लागलंय. म्हणजे COMPUTER च आपले प्रोफाईल, त्यात होत राहणाऱ्या घटना, वगैरे ठरवतो, आणि त्यानुसार काही विचित्र घडलं की आधी पुढचा अनर्थ टाळणारी कृती करतो ( त्याच्या दृष्टीने ).

म्हणजे AI कृत्रिम बुद्धिमत्ता.

हे समजून घेण्यासाठी ही बातमी कामाला येईल 

म्हणजे काय तर तुम्हाला अडचण आली तर support ला संपर्क करायचा आणि अडचण सोडवून घ्यायची. असे.

सर्वात आधी म्हणजे digital ला सर्वस्व मनायचे नाही. कारण त्याच्या scale up चा फायदा हवा असेल, तर चतुराईने काम करायचे. Digital हा सपोर्ट आहे. समजून घ्यायचं.

Execution चं असाधारण महत्त्व ....

 Compaq विरुद्ध Dell

ह्या दोन्ही कंपन्या संगणक क्षेत्रातील दादा कंपन्या. १९९० ते १९९८ मध्ये Compaq ने Mass Production मार्ग वापरून घवघवीत यश मिळविले, तर त्यानंतर Dell ने Inventory अगदी कुशलतेने म्हणजे जेव्हा लागेल तेव्हा Orders करून खूप सुरेख यश मिळविले. ह्यात Dell ने प्रथम समजून घेतलं कि, संगणक क्षेत्रात जुन्या झालेल्या कोणत्याही Part चं मोल हे प्रचंड प्रमाणात घसरत जातं त्यामुळे हि Inventory कमीत कमी ठेवणे म्हणजे ग्राहक सुद्धा नव नवीन models ला आकृष्ट राहतो, शिवाय कोणताही माल पडून न राहिल्याने त्यात रक्कम अडकून बसत नाही. ह्याउलट Compaq ने मात्र Mass Production वापरून किंमत कमी ठेवायची ह्यावर भर दिला होता. ही पद्धत पूर्वी उपयुक्त व्हायची ती नव्या प्रकारे Lean Cash Flow ठेवताना अयशस्वी ठरली.

Dell ने अत्यंत कुशल असे Execution model वापरले. हे सोप्पे नाही, परंतु याला गत्यंतर देखील नाही.

अंमलबजावणी च महत्त्वाची 

आपल्या लहान लहान उद्योजकांच्या बाबतीत मला खूप वेळा असे लक्षात येते, की मंडळी "सेल" च्या इतके मागे लागलेले असतात कि त्यांच्या लक्षातच येत नाही कि अनेक छोट्या मोठ्या गोष्टी राहूनच गेल्या आहेत. दिखाऊ गोष्टी जास्त केल्या जातात आणि चिरकाल , स्थायी उपयुक्त गोष्टींकडे पाठ फिरविली जाते. परिणाम : आयुष्यभर "शिकार" करत बसावी लागते.

संपर्क सेतू Chatbot : छोटेसे उदाहरण 

आम्ही एक app विकतो. ज्याद्वारे Whatsapp चे Automation होते. म्हणजे काय , तर एखाद्याला आपल्या सेवा किंवा उत्पादनात अधिक रस असेल, तर त्याने अमुक एक अक्षरे किंवा क्रमांक पोस्ट केला कि आपोआप उत्तरे मिळतात. वरकरणी छोटेसे वाटणारे हे feature  प्रचंड उपयुक्त आहे. परंतु त्यात सुरुवातीला हे Chatbots Set Up करावे लागतात. ह्या कामाचा लोक कंटाळा करताना दिसतात.

ह्याविरुद्ध एकाच वेळी अनेक मेसेजेस पाठवणारी apps अधिक लोकप्रिय आहेत. का ? कारण ती अनेक लोकांना एकाच वेळी मेसेज सेंड करतात , वगैरे. अरे, पण जे तुमचा मेसेज पाहून येतात, त्याचं काय ? त्यांना तर हे Chatbots अधिक Engage करतील ना ? शिवाय एकदा आलेल्या माणसाला आपल्या कंपनीची माहिती देण्याची किती सुरेख संधी असते ही ! म्हणजेच एका प्रकारे Conversion into Customer ही शक्यता वाढीस लागत नाही का ? 

Execution चा आळस : प्रमुख कारण 

आळस म्हणू किंवा दृष्टी चा अभाव म्हणू, पण ह्या गोष्टी लोक करायला कचरतात. अशीच गोष्ट website बद्दल देखील पाहायला मिळते. तीच गोष्ट गुगल profile बद्दल, linked in profile बद्दल. लोकांना पोस्टिंग, Video , Photo वगैरे टाकण्याची इतकी उत्कंठा असते , कि हे जे खरं convert होणारं काम आहे, ते मागे पडून जातं. 

छोटी छोटी task , पूर्णत्त्वाला नेणे हे उत्तर 

Doctors ने दिलेल्या गोळ्या जशा एका वेळी एक ह्या प्रमाणात घेतो; तसेच ही कामे सुद्धा लहान लहान Dosages मध्येच घ्यावी म्हणजे एक एक part पूर्ण होत जातो. ह्याप्रमाणेच सर्व कामे एक टप्पा ठरवून केली तर छान पूर्ण होत जातात. Software मध्ये Version हा एक Concept असतो तसे आपण करू शकतो. 

Reactiveness कमी व्हायलाच हवा....

एखादया क्षेत्रात सखोल अभ्यास करून यश प्राप्त करायचं असेल,तर सर्वात आधी काय करावं तर आपलं ध्यान म्हणजे व्यवधान ( Attention ) कुठे विखुरले आहे हे शोधून काढणे व (सध्या) नकोसे विषय either थांबविणे किंवा त्यात कमी - जास्त गुंतणे. नको त्या विषयांत विखुरलेली आपली ध्यान - ऊर्जा थांबविणे. ह्याने खूप चांगला परिणाम मिळतो ह्यात वाद नाही.

एखादा विषय म्हणजे केवळ त्यातील task execute करतानाच फक्त जाणारा वेळ नव्हे 

त्यात काय, अमुक तमुक ठिकाणी आठवड्यातून किंवा महिन्यातून दोन चारच तास द्यायचे आहेत ना ! असा विचार आपण करतो. तर फक्त त्या ठिकाणी जाणारा वेळ नसतो तो, तर तो वेळ राखून ठेवण्याकरिता आपण करत असलेले अनेक उपाय, अनेक गोष्टी... ह्याचं काय ? ह्यातही जितकी लांब पल्ल्याची commitment तितका हा holding period चा राखीव वेळ वाढतो. हे एकदा फ्री करून बघा, किती relief वाटेल. हा वेळ मग अगदी फक्त ठरवलेल्या फोकस deep कामांनाच द्यायचा. खूप फरक पडतो.

प्रतिक्रिया संयत देणे फायदेशीर ठरते

बाहेरचे सोडा,आधी आपले मनच इतक्या प्रतिक्रिया देतं! शिवाय बाहेरचं आहेच. प्रतिक्रिया न देणे ह्याची सुद्धा एक नवीन सवय अंगिकारली तर हळूहळू आत निर्माण होणारे तरंग सुद्धा कमी व्हायला लागतात. परिणामी आपल्याला फक्त आपल्या कामावरच लक्ष द्यायला वेळ राहतो, ज्याला आपण focus केलंय. अवघड आहे हे ... सोप्पे नाही.

गावस्कर, तेंडुलकर, धोनी ह्यांनी प्रतिस्पर्धी संघाचे खेळाडू sledging करत असताना देखील अत्यंत शांतीत आपले आपले काम केलेलं आहे. परिणाम त्यांचे लांब करियर आपण पाहतो.

धंदा खरोखर वाढवायचाय ?

बिझनेस दुप्पट किंवा अधिक पट करण्याचा जलद मार्ग :-

आपल्या व्यवसायासाठी Evergreen कनेक्ट कोणते हे ठरवा.

आपली एक अशी सेवा किंवा उत्पादन असतं, जे अनेक वर्षे आपल्याला अर्थार्जन करून देत आहे. ह्याकरिता जे संपर्क उपयुक्त पडतील, असे संपर्क म्हणजे Evergreen Connects. हे सोडून आपल्याला काही Connects नैमित्तिक देखील हवे असतात. उदा. काही प्रासंगिक event केला वगैरे. ह्याच्याकरिता हे Deep Network नका वापरू. ह्याकरीता जाहिरात वगैरे उपयुक्त होऊ शकेल.

विविध नेटवर्क मधून आपल्यासाठी खरेच काम करणारे पार्टनर्स निवडा.

सरसकट सगळ्यांसोबत १ टू १ करीत बसायचे नाही. ठराविक लोक निवडायचे. हे ठराविक कोण ? ते आपल्या क्षेत्रातील असतीलच असे नाही. हे जास्तीत जास्त २ ते ३ च असतील. कमी तितके चांगले. सुरुवातीला अगदी एकच असला तरीही चालेल.

आपली विविध Online profiles तयार ठेवा, अद्ययावत ठेवा.

आपल्या समोर काय घडतं ह्यापेक्षा पाठीमागे काय हे लक्षात घ्यायला हवे. एकदा भेट झाल्यानंतर आपल्याविषयी लोक बऱ्याच वेळा Stalk करतात. म्हणजे काय, तर "कोण हा/ही नक्की " असा Online शोध घेतात. इथे खरी मेख असते. आणि खरी संधी सुद्धा. कारण इथे त्या व्यक्तीला आपल्या profile मध्ये इंटरेस्ट निर्माण झालेला असतो, आणि उथळ पृष्ठभाग सोडून तो/ती जरा बुडी मारायच्या मूड मध्ये असतो. इथे खरं Conversion चं पहिलं बीज पेरलं जातं. इथे तयार हव्यात निदान ह्या गोष्टी :-

1. तुमच्या बद्दल Sensibly बोलणारी एक Website ( आकर्षक नसली तरी Okk )
2. तुमचं एक Linked-In Profile ज्यात तुमच "काम" दिसेल ( विश्वासार्हता )
3. तुमचं पोस्टिंग - विषयाला धरून लिहिताय का ( Likes, Follwers पाहणारे आपले कस्टमर नसतात )

Follow-Up चे Automation करा 

नुसती कार्ड्स ची देव-घेव झाली की धंदा होत नाही. तसेच आपली profiles सुद्धा अशीच नाही कळणार लोकांना. ती ( योग्य त्या ) त्यांच्याकडे पाठवा आणि पाठपुरावा करण्यासाठी एक Automated System वापरा, जेणेकरून तुम्हाला आपोआप कळेल कि ...

• कोणत्या दिवशी कुणाला काय पाठवायचे आहे 
• कुणाला Offer दिली आहे, कुणाचा Follow-Up Due आहे
• कुणाचे Renewal आहे 
• कोणत्या खास ग्राहकांकडे विशेष लक्ष देण्याची गरज आहे वगैरे 

ह्या systems वापरायला विशेष तांत्रिक ज्ञान लागत नाही. आवश्यक आहे ती Conversion करण्याची भूक.

दोन्हीकडून Traffic हवे 

नेट्वर्किंग मध्ये  "देव-घेव करणारे" हवेत . म्हणजे ते आपण दिलेले रेफरल निभावतात, तसेच आपल्यालाही देतात. 

अगदीच नवखे नको 

ही मंडळी निरागसपणे, खरोखर चांगल्या भावनेने देतात, पण ते तितके Qualified Connects असतीलच असे काही नाही.

"Shiners" पासून दूरच 

हे नुसते भाव खातात. यांना फक्त मान आणि स्टेटस हवं असतं. हे लोक जरा दूरच ठेवा.

हा स्वार्थीपणा नाही. आपल्या अपेक्षा असतात आणि ते गैर नाही. आपणच देतोय, आणि समोरचा नुसता घेतोय, हे समजण्या इतके सुज्ञ तर प्रत्येक जण असतोच. उगाच स्वत:वर संशय घेऊ नका. स्वत:च्या समजुतीवर ठाम विश्वास ठेवा.

अपेक्षित बदल मोजायचं माप काय ?

मला धंदा दुप्पट करायचाय तर तो एखाद्यासाठी त्याची मिळणारी फी असेल, एखाद्यासाठी turnover. तर आज काय स्थिती आहे ही तारीखवार लिहून ठेवा.

ठराविक पार्टनर सोबत वारंवार भेटा 

आपण १,2 किंवा ३ च *Deep Referral Partner निवडतोय . तर त्याच्यासोबत आठवडा किंवा १५ दिवसातून एक मीटिंग ठरवा, आणि त्या वेळी गेल्या वेळी देव-घेव केलेले referrals चा Follow-Up घ्या. ह्यामुळे निश्चित फरक पडतो हा माझा अनुभव आहे.

* हा Deep referral पार्टनर कोणत्याही network चा असेल, धंदा वाढण्याशी मतलब. 

फार Fundamental चर्चा नकोत 

पार्टनर वर विश्वास ठेवू. त्याला त्याचा धंदा सगळ्यात जास्त समजतो. त्याच्यावर विचारमंथन, चर्चा, मार्ग दर्शन टाळू. आपण referral Partner बनूयात. Mentor / Coach नाही. जरी आपला व्यवसाय हा असेल, तरीही.

तरीही तुम्हाला लिहावंसं वाटतंय का ?

कालच एका मित्राशी चर्चा करताना विषय निघाला, ते linked in वर अनेक वर्षे लिहित असतात. त्यांच्या एका मित्राची तक्रार सांगत होते ... " काही Likes नाहीत, comments नाहीत, काही उपयोग नाही " 

चांगलं आहे. तरीही तुम्हाला लिहावंसं वाटतंय का ?

नील पसरिचा नावाचा एक लेखक आहे, ज्याचं एक podcast आहे त्यात त्याने म्हटलंय कि रोज माझी व्यक्त व्हायची जागा म्हणजे माझा blog. तो सलग ३ वर्षे हून अधिक , रोज एक blogpost लिहित असे. "आज काय चांगलं घडलं" इतकाच विषय. स्वत:शीच संवाद. आज त्याचा podcast सर्व ऐकतात, ह्यातच यश आलं की ! पण असं काही नाही झालं, किंवा खात्री दिली गेली, 

तरीही तुम्हाला लिहावंसं वाटेल का ?

Blog म्हणजे व्यक्त होणे हो ! platform कोणताही असेल. blogger, इमेल लिस्ट, whatsapp किंवा चक्क आपली डायरी. स्वत:शी उत्स्फुर्तपणे झालेला संवाद, मार्केटिंग साठी नव्हे. Marketing मध्ये ing म्हणजे करणे ... थोडा push आहे. आपण म्हणतोय ते "होणारं" ... आतून सळसळून बाहेर यायला मागणारं. किती हवं, काही प्रमाण नाही. कसं हवं ... काहीही चालतंय ... बोलायचं असेल, तर mobile वर करा रेकॉर्ड. Video नाही म्हणणार मी कारण त्यात थोडं दिसणं वगैरे आलं.

आता तरी तुम्हाला लिहावंसं वाटेल का ?

आमच्या मित्राच्या कथेतला उर्वरित भाग सांगतो : ते स्वत: जे आवश्यक वाटेल तेच लिहितात, शिवाय सगळा प्रत्यक्ष अनुभवच लिहितात, Forwarded काहीच नाही, ४-५ वर्ष तरी लिहितायेत ( न मोजता ) . आणि त्याना त्यातून कस्टमर मिळतात. 🙋

आता ( तरी ) कदाचित लिहाल .....

हे कस्टमर तुमच्या कोणत्याही पोस्ट ला LIKE/COMMENT/SHARE करणारे अजिबात नसू शकतात. आणि  ४-५ वर्षात एखादा मिळेल, ह्याची काहीच शाश्वती नाही. 

तरी लिहाल ?

तुम्हाला लौकिक यश असेल, तरी आणि नसेल ( तुमच्याच मनात ) तरीही लिहा. कारण हा प्रवास आहे. प्रवासवर्णन समजून लिहा. ह्याचा जगाला , निदान एखाद्याला तरी, कधी तरी, कुठे तरी निश्चित उपयोग होईल. गेला बाजार .. तुम्हाला भीड भाड न बाळगता व्यक्त व्हायला तर मिळेल !

आता ( तरी ) लिहा !

Co Working....

Co Working हा Start Ups साठी नवा प्रकार नाही. आमच्या स्नेही स्वप्ना कुलकर्णी ज्या स्वतः एक CA आहेत, त्या अनेक वर्षे Indicube co-working मधून काम करतात.

Co-working म्हणजे एकत्रित resources वाटून घेणे. Concept नवीन नाही. आमच्या वेळी टेबल स्पेस, केबिन स्पेस होतंच. मी तसेच माझ्या अनेक मित्रांनी अशा प्रकारे व्यवसाय केलेला आहे.माझा पहिला जरा बरा उद्योग बोरिवली पूर्व येथून टेबल स्पेस मधून सुरू झाला. नंतर बोरिवली खूप लांब पडू लागलं, तर ठाणे पश्चिम येथे पंडित हाऊस मधून अनेक वर्षे मी व्यवसाय केला. ही देखील केबिन स्पेस. नंतर पुण्यात आल्यावर सुद्धा कृष्ण लीला चेंबर ही केबिन स्पेस होती.

Concept तोच फक्त attributes बदललेत. पूर्वी एक ऑपरेटर फोन घेऊन intercom द्वारे transfer करी, आता mobile जमान्यात हे गायब झाले आहे. पण बाकी तसेच आहे. नाही म्हणायला जरा access control, Mobile वर SMS वगैरे गोष्टी आल्यात, तरी जुनी दारूच नवीन बाटलीत. 

तसे पाहता, startup शब्द नवीन. Concept तोच की !

Rework मध्ये स्टार्टअप प्रकाराची पार करून टाकली आहे !

तर या नव्या co-working मध्ये work station share होतात, wifi अमर्यादित राहते, AC असतो, व शांतता ही. स्वप्ना ह्यांच्या WORK SPACE चे भाडे ८००० आहे. Area उत्तम आहे. एखाद्याला सुरूवात करायला उत्तम पर्याय ( जर कुणी येणार असेल आपल्याकडे तर )

आपले विचार ?????

Cloud Kitchen : अधिक फायदेशीर?

जवळच असलेल्या उपहारगृहात हा sticker पाहण्यात आला. Zomato हा platform वापरून hotels ही cloud kitchens मध्ये कशी रुपांतरीत होत चालली आहेत ह्याचे एक उदाहरण. अजून दोन उदाहरणे काल पाहण्यात आली :-

एक ठिकाणी छोले छान मिळतात म्हणून गेलेलो काल. ते छान वगैरे होतेच, शिवाय भरपुरही होते. माझा मित्र म्हणाला ... घरी पाठवलं ना,तर काय - काय अजून पाठवतात. शिवाय इथे बसून खायला जागाच नाही. उभ्या उभ्याच कार्यक्रम उरकायचा. शिवाय मोजका मेनू. त्यातूनच निवडा. किंमत अगदी रास्त. जागा स्वच्छ.

जवळच आशाज टिफीन म्हणून आहे, तुफ्फान गर्दी असते. ह्यांचे मॉडेल हेच. पार्सल तयारच असतात. ह्यांचे पार्सल अगदी छान. लगेच swigi Zomato तयारच असतात.

माझ्या मित्राने जवळच राहण्याचे hotel सुरू केलंय. त्यात food licences ची झंझट नको,म्हणून ह्यांच्याशी tie up karun ठेवला आहे. ब्रेकफास्ट आशा मधून included in Price. 

आहे की नाही कल्पक ?

खालून वर की वरून खाली ?

हा फोटो घेतलाय मी साधारण ६ व्या मजल्यावरून. फोटो किती सुरेख वगेरे प्रश्न नाहीये, सांगायचं वेगळेच आहे. इथे इमारतींच्या गच्च्यांवर एका नजरेत दिसून येतं,की साधारण सोलर सिस्टीम किती लोकांनी लावली आहे ते. बऱ्याचदा निर्बुद्ध पणे survey करत भरपूर साधने, वेळ खर्ची पडतात आणि हे conclusion मिळत नाही.

हेच लॉजिक problem solving ला लावून पाहू. KRA म्हणजे एखाद्या अभेद्य अशा परिस्थितीतून बाहेर पडायला नक्की कुठे काम करायला हवे असा प्रश्न जेव्हा भेडसावतो,तो तेव्हा EXACTLY हा दृष्टीकोन कामाला येतो. तर मी पटकन त्या परिस्थितीच्या बाहेर नाही, तर वर जातो, आणि पाहतो की नक्की परिणाम कुठे घडवून आणायचे आहेत. मग KPI म्हणजे मापदंड काय हे ठरवायला वेळ लागत नाही.

जास्त क्लिष्ट ( शब्दच किती क्लिष्ट आहे ) बोललोय का मी ? ठाऊक नाही. पण मते द्या !

Automation म्हणजे ग्राहक संवादाला फाटा नव्हे...

दांडेकर पुलाजवळ अनेक बसेस चा पिकप point आहे. इथे उभा असताना जाणवलेल्या काही गोष्टी. अर्थात प्रवासाला निघालोय त्या निमित्ताने :-

१. इतक्या बसेस इथे जात - येत असतात, तरी प्रवाशांसाठी एक साधं बाक सुध्दा नाही. बस स्टॉप असायला काय हरकत ? खास करून पावसाळ्यात तर फार गरज आहे. साधी हातातली bag सुद्धा खाली ठेवायला नको वाटते.

२. इथे एकही प्रवासी बस कंपनीने शौचालयाची सोय केलेली नाही. 

३. कधी कधी बसेस यायला वेळ लागतो. निदान चहा - पाणी तरी एखादी बरी टपरी असावी.

४. तुमचे उद्या बुकिंग आहे, असे air bnb चे तसेच bus अमुक ठिकाणी आहे वगैरे असे redbus किंवा Konduskar चे मेसेज येतात. पण प्रत्यक्ष सेवा देणाऱ्या बिझनेस कडून उदा. Konduskar कडून किंवा airbnb मधून ज्याच्याकडे property किंवा हॉटेल बुक केलेलं आहे त्या hotel कडून एक थेट फोन आला, (फोन + मेसेज आला तर अधिक उत्तम) तर ! नव्या जागी जाताना असंख्य प्रश्न असतात, "मी आहे" असं सांगणारा, खात्री देणारा आवज ऐकला की खूप जास्त sure वाटतं!

५. खास करून Airbnb वर बुकिंग करणे जरा क्लिष्ट आहे, शिवाय कुणीच मार्गदर्शन करत नाही. त्या property owner कडून एखादा कॉल गेला, तर अनेक लोक दुवा देतील. शिवाय त्या property owner चा व्यवसाय देखील निश्चित वाढेल. 

६. अशीच गोष्ट पीकप points ची: दांडेकर पुलासारख्या महत्त्वाच्या स्टॉप वर तरी ( खरे तर प्रत्येकच ) एखादा मनुष्य असेल तर ! हा आपला ब्रँड ॲम्बेसेडर होवू शकतो. नंतर reviews साठी खटपट करायची गरजच पडणार नाही

७. बस मध्ये सर्व सोय आहे, एक public address system सुद्धा आहे. Stop सुद्धा ठरलेले आहेत. मग रेल्वे लोकल किंवा airport सारखे announcement चे pre Recorded मेसेजेस का बरं प्ले करता येवू नयेत ?

८. पूर्वी ह्या app जमान्याच्या आधी एकदा मुंबई सेंट्रल एस्टी डेपो तून bus निघायच्या पूर्वी एक stand वरून एक अगदी up to date वेशातला मनुष्य आला,त्याने इत्यंभूत माहिती दिली, की एस्टी कुठे कुठे थांबेल, किती वाजता वगैरे. इतकेच काय , तर गरजेला "पिशव्या" मागून घ्या असेही सांगितले. त्याला ना app लागली,ना मोबाईल, ना वरिष्ठ अधिकाऱ्याचा आदेश. फक्त भान एकच ... प्रवाशांच्या सेवेसाठी.

नुसते scale up किंवा automation करून उपयोग नाही; किंवा नुसतं तंत्रज्ञानाच्या विरुद्ध जाऊनही उपयोगी नाही. दोन्हींचा मेळ हवा. 

आपली मते द्या. आवडेल.

Dan Kennedy ह्यांच्या My Unfinished Business पुस्तकातील महत्त्वाचा आशय

Dan Kennedy हा इंग्रजीतील एक प्रतिथयश लेखक आहे. मार्केटिंग मधील एक दादा माणूस आहे. त्याचं हे आत्मचरित्र स्वरूप लेखांचा संग्रह असलेलं पुस्तक. My Unfinished Business मला त्यात भावलेले काही भाग :-

( निवडक उद्यमी मध्ये ह्या पुस्तकातील काही भाग आम्ही चर्चेला घेतला होता. त्याचे video recording)

पान 17.  पहिल्याच पानावर त्याने आयुषातल्या घटनांची केलेली उजळणी : 

काय असेल पुढे ह्याची लख्ख कल्पना आली, आणि तसेच आहेही. बिनधास्त पणे अनेक लोकांची नावासकट करून टाकली आहे, आभार सुद्धा मानलेत. अपराधी भावना पासंगाला सुद्धा नाहीये.

पान ४५ ते ५० : कौटुंबिक वाईट आर्थिक परिस्थितीचा झालेला खोलवर परिणाम त्याने ४ ते ५ मुद्द्यांत छान मांडला आहे. त्यातला त्याच्या आईचा " Negative Anticipation" हा मुद्दा खासकरून अगदी पटला. याचा त्याला  इतका फायदा झाला, कि कोणत्याही परिस्थितीला सामोरे जाताना एक सामर्थ्य प्राप्त झाले. 

पान ५३ : एखादी तात्पुरती भीती ला सामोरे न गेल्याने कसे कायमस्वरूपी नुकसान होऊ शकते ह्याचे एका अनुभवाद्वारे कथन 

पान ६४ : आपल्या शिक्षणपद्धतीत " संधी न दाखविणे" हि मोठी त्रुटी 

पान ८१-८३ : कोणत्या वातावरणात आपण स्वत: यशस्वी ठरू शकतो, म्हणजे घरातले तसेच कार्यालयातील सभोवताल ह्याबद्दल केलेले सखोल भाष्य. ह्याला त्याने Success Environment हा शब्दप्रयोग वापरलाय.

पान १३९ : कोणते ग्राहक घ्या ? बहुमुल्य सल्ला.

पान १५५ : पर्याय निवडून तेथेच फक्त क्रयशक्ती चा विनियोग करण्याची पद्धत 

पान १८२-१८८ : स्वत:च्या लेखन-व्यवसायाबद्दल विस्तृत लिहिलंय 

पान १८९-१९० : वाचनाचा शिस्तबद्ध कार्यक्रम राबविणे ह्याबद्दल.

पान १९६ - १९८ : स्वत: किती व कसे पैसे मिळवितो 

पान २२१ : Psycho-Cybernetics बद्दल 

पान २५० : स्वत:चे व्यवसाय विकले 

पान ३०१ - ३०२ : pricing बद्दल महत्त्वाचे विचार 

पान ३२९ : कुणाचे ऐकावे 

पान ३८४ - ३८८ : एका plumbing agency ची क्लासिक मार्केटिंग स्टोरी 

सदर पुस्तक amazon वर उपलब्ध आहे : ही लिंक वापरू शकता 

प्रथम तुज पाहता ......

 घाबरू नका, एकदम गाण्या बिण्या बद्दल लिहिण्याचा मानस नाहीये माझा. फक्त एक फंडा म्हणून वापरतोय.

बरीच मेहनत करून, Finally जेव्हा एखादा आपल्याला संपर्क करतो, त्यानंतर आपला Autoresponder जर असा मेसेज सेंड करत असेल , तर बिघडणार काहीच नाही, पण सुधारणार मात्र नक्कीच नाही. 

अगदीच "नोकरदार" किंवा "सरकारी" मेसेज वाटतो की नाही ? आपल्या प्रत्येक संवादातून आपण आपल्या ग्राहकाला आपण त्याच्यासोबत आहोत, किंबहुना, त्याच्यासोबत व्यवसाय करायला उत्सुक आहोत, हे सांगायला हवं.

प्रत्येक वेळी एखाद्या Research ची जोड हवीच का ?

***प्रत्येक वेळी गुगल असे म्हणते, किंवा अमुक विद्यापीठातल्या तमुक प्राध्यापकाने असे म्हटले आहे असे आधार लागत नाहीत. आपली बुद्धी, आपली समज ह्यावर विश्वास ठेवून जगायला लागलं कि, जाणवेल, कि वरील Autoresponder बदलून जरा बदलला कि ग्राहक आपल्याला लगेच orders ची थाळी घेऊन हजर होईल असं नाही, तरी शक्यता  प्रकारात तरी नक्की येईल. आणि सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे आपल्याला सतत एक सकारात्मक, उत्तम संवाद साधायची सवय लागेल, ज्यातून मग आश्चर्यकारक असे Results मिळू शकतील.

प्रत्येक संपर्क महत्त्वाचा ! मौल्यवान 

saturday club चे संस्थापक भिडे सर ह्यांच्याकडे सुमारे १२ हजार व्यावसायिक मंडळींचा data प्रिंटेड, वर्गवारी करून , Filing करून कपाटात नीट राखून ठेवला होता. हे मला सांगितलं त्यामानाने तरुण व्यावसायिक हर्षवर्धन भुर्के ( आज ४५ असतील ). ते जेव्हा भिडे सरांना २०१६ मध्ये भेटले तेव्हा, भिडे सर वय वर्ष ८३. 

आलेल्या संधीचं सोनं करणे म्हणजे हेच छोटे-छोटे बदल लगेच अंमलात आणणे, नाही का ?

तर जर whatsapp ला autoresponder सेट केला असेल, तर तो लगेच ग्राहकाभिमुख करा आणि स्वत: ला बदल. माझा एक mentor , गोपालकृष्णन एक शब्द छान वापरतो : Prospect Empathy. Empathy ला मराठी शब्द सहानुभूती असा आहे, पण मला आस्था हा शब्द जास्त योग्य वाटतो. 

ही आस्था विकसित करणे म्हणजे कायम ह्याचं स्मरण राखणे की आपल्या सेवा ग्राहकाला काय Value Add करतील ? ह्याबद्दल पुन्हा कधीतरी. सध्या आपला Autoresponder गरज असल्यास नीट करून घेऊ. 

*** इंटरनेट वरून अनेक महान वक्ते आपल्याला विनामुल्य ऐकायला / वाचायला मिळतात. त्यातील निवडक असे भाष्य निवडून चर्चा असा एक सुरेख प्रवास आम्ही निवडक उद्यमी ह्या आमच्या साप्ताहिक ग्रुप मध्ये करत असतो. शुक्रवारी रात्री online मिटींग्स असतात. मीटिंग विनामूल्य attend करता येते.

फोटो पोस्ट केल्याने धंद्यात वाढ ?

आज मला एक इमेल आला गुगल मधून :-

विशेष म्हणजे बऱ्याच अलीकडे पोस्ट केलेल्या माझ्या फोटोज ना बरेच views दिसले. त्यात सुद्धा home awaits ह्या ठिकाणी माझे जे जे फोटो मी पोस्ट केले, ते बरेच पाहिले गेलेत. अर्थात हे व्यवसायात परावर्तीत झाले असतीलच.

स्वत:चे insights जरी पाहिले तरी ध्यानात येतं कि सर्वात प्रिय म्हणजे फोटोज च असतात.

काही आयडीयाज :-

1. आपण आपल्या कोणत्याही व्यावसायिकाकडे गेलो, तर तिथले फोटोज त्यांच्या Google business profile वर आवर्जून पोस्ट करायचे. ( पूर्वी यालाच GMB म्हणायचे )
2. आपण स्वत: आपल्याकडे येणाऱ्या ग्राहकाना किंवा मित्र मंडळीना फोटो काढायला प्रेरित करायचे.
3. एखादा खास Selfie-Point ठेवू शकतो ; बदल्यात एखादी Five Star देवू शकता !
4. आपला जर का SAB प्रकारचा म्हणजे ग्राहकाकडे जाऊन सेवा देण्याचा व्यवसाय असेल, तर तिथून ग्राहकाना फोटोज पोस्ट करायला सुचवू शकता.
5. ट्रेनिंग घेत असलात तर प्रत्येक ट्रेनी ला एखादा सेल्फि आपल्या profile वर पोस्ट करायला सांगू शकतो 
6. बिझनेस क्लब असेल, तर award winner मेंबर च्या गुगल profile वर त्याचा award घेतानाचा फोटो पोस्ट करू शकता.

अजून काही आयडीयाज सुचतायेत का ? जरूर share करा !

एक अपडेट : (ऑक्टोबर २०२२ ) :-

माधवी जाधव ( Atharv Eco Friendly ) ह्यांच्या दुकानात मी १५ ऑगस्ट ला जाऊन फोटो पोस्ट केले होते, त्यांना ३,५०० + views आलेले आहेत. मान्य की Views हे सर्वस्व नव्हे; परंतु Views म्हणजे search ---> Traffic. मग एकदा का customer झाला कि Reviews येतातच !

Https : Conversion मधील लहानसा परंतु महत्त्वाचा भाग !

आज सकाळी एक चांगला माहितीपूर्ण इमेल आला :-

उत्सुकतेने मी लिंक क्लिक केल्यावर काय घडलं 🔽

पुढे advance वर मी क्लिक केलं 🔽

मी पुढे गेलो नाही ( जाऊ शकलो नाही ) कारण रिस्क वाटलं. माहितीपूर्ण लेख होता, परंतु Unsecured वेबसाईट वरून असल्याने पुढे जाता आले नाही. असं आपल्याही बाबतीत होऊ शकेल. तेव्हा ही एक लहानशी परंतु अवश्यक बाब आपल्या web developer कडून लगेच अमलात आणा. 

थोडी गुंतवणूक आहे, परंतु आवश्यक अशी आहे.का ? 

1. ज्याने मला मेल धाडली आहे, त्याला मी हे कळवणार आहे; तरी असे माझ्यासारखे सगळे थोडीच असणार आहेत ? शिवाय मलाही कायम असा वेळ थोडीच असणार आहे ?
2. इंटरनेट च्या फायद्या सोबत येणारे हे धोकेही आहेत. हे secure करण्याला पर्याय नाही.
3. मेडिकल insurance सारखे आहे हे. करायलाच हवे.
4. ही मेल धाडणारा माझ्या सुमारे ७ वर्षे संपर्कात आहे. अनोळखी. हे असेच स्लो convert होतात. पण एकदा झाले कि फक्त upsell करणे इतकेच काम राहते. त्यामुळे हा एक Reputation Point आहे हे विसरू नका.
5. मूळ मेल च उघडला गेलेला नाही त्यामुळे "Buy" वगैरे चा प्रश्नच उरत नाही. 
6. पुढचेही मेल कदाचित मी उघडणार नाही.

आजच आपल्या web developer ला संपर्क करा. मदत हवी असेल तर ह्याच इमेल ला respond करा. पण ही स्टेप आवर्जून, लगेच घ्या.

उत्तरोत्तर काम कमी होत जायला हवं ना !

"काय करता आपण ?" 

किंवा 

" What Do You Do " 

साधारण असंच प्रश्न विचारला जातो नवीन ओळख होताना. अगदी form वगैरेवर सुद्धा Occupation म्हणजे मिळालेली पोकळी तुम्ही कशी व्यापता असेच म्हटलेले असते. आपण व्यावसायिक ही स्वत:चा व्यवसाय करून म्हणजे कुणाला आपले skill महिनाभर भाड्याने देवून उपजीविका करीत नाही इतकेच. तरी ह्या वाटेवर खूप अडथळे येतात. शिवाय प्रयोग खूपच. घेतलेला प्रयोग, त्याची फलश्रुती होईस्तोवर सोडूनही देता येत नाही. आणि ह्या दरम्यान अनेक ( किंबहुना जास्तच ) अप्रिय कृतीच कराव्या लागतं राहतात. 

कधी कधी "आता मी नाही बाबा ह्या नादाला लागणार" असे म्हणूनही आपण तीच चूक काही कालानंतर पुन्हा करतो, किंवा करत नाही. मुळात हळूहळू आपल्याकडे एक असा database तयार होतो, जो सांगतो आपल्याला की अमुक तुला suit होतं / अमुक नाही. हा स्वत: चा कप्पा असतो. पेच प्रसंगी ह्याला आपण रेफर करतो आणि निर्णय घेतो. क्वचित प्रसंगी कोणत्यातरी मोहाने आपण चुकीचा निर्णय पुन्हा घेतो, पुन्हा आपल्या reference database मध्ये भर पडते. हेच अनुभवाचे संचित.

तरीही मूळ पहिला मुद्दा पकडताना आपण व्यावसायिक मंडळींनी हे भान निश्चितच राखायला हवं की आयुष्य म्हणजे काही व्यवसाय आणि नफा-तोटा नाही. इतरही आहे. पण व्यावसायिकांना हे cutoff होताच येत नाही. Back of the Mind सतत चालूच राहतं. 

म्हणजे काय, तर मार्ग ह्यातूनच जातो, तिथेच बदल करायला हवेत. म्हणजे काय ? तर at least कामांतून स्ट्रेस तरी कमी निर्माण व्हायला हवा. म्हणजेच असे सहकारी, systems तयार व्हायला हवे / हव्या कि माझं काम कमी - कमी होत जाईल. 

म्हणूनच मी ( सध्या ) एक निर्णय घेतला आहे , तो म्हणजे जास्त संबंधांपेक्षा जास्त अर्थपूर्ण संबंध राखायचे. ह्याचा रस्ता सुरुवातीला जास्त संबंधांतूनच जाईल, तरी sort करून घ्यायलाच हवे. यात मी काही काही गोष्टी करायला लागलो आहे :

• उथळ पणा ला स्थान कमी देणे
• ग्राहकाची तयारी आधीच तपासून वेळ द्यायचा कि नाही हे ठरविणे 
• कुणालाही Profile भारी वाटलं तरी अति महत्त्व न देणे 
• शक्य असल्यास Zoom मिटींग्स करणे. 
• कोणतीही नव कल्पना समोर आली तरी निदान ३ वर्षे तरी स्वत: बाजूला राहायचे.
• स्वत:चे Product Mix सुद्धा Freeze करायचे 
• फक्त stable कंपन्या / softwares सोबत काम करायचे.
• जे करायचे नाही, त्यांना स्पष्टपणे नाही  म्हणणे.
• ग्रुप मिटींग्स मध्ये Reactiveness कमी करणे.

सध्या निवडक उद्यमी वर आम्ही Automation बद्दल खूप बोलतोय, ह्या Automation चा प्रमुख हेतू हा आहे कि आपले काम उत्तरोत्तर कमी कमी होत जावे.

Google My Business नव्हे; तर Google Business Profile

नुकताच मी GMB म्हणजेच Google My Business बद्दल एक webinar attend केला. त्यात मिळालेली मौल्यवान, अद्ययावत माहिती Share करतोय :-

1. आता google my business नाही म्हणायचं , तर Google Business Profile असं म्हटलं जाईल.
2. Up-To-Date असलेली Profiles ही जवळपास 2.7 पट अधिक भरवशाची समजली जातात. हे Up-to-Date व गुगल च्या धोरणानुसार Compliable ठेवणारया मंडळीना अर्थात जास्त धंदा मिळेल.
3. तुमच्या व्यवसायाला जर का Physical Location असेल, तरच ते Google Maps वर दिसणार.
4. Brands , कलाकार, संस्था तसेच इतर असे व्यवसाय जे फक्त Online च काम करतात, ते Google Business Profile साठी पात्र ठरत नाहीत.
5. पात्र असलेल्या व्यवसायांना त्यांच्या ग्राहकांशी सांगितलेल्या बिझनेस hours मध्ये वैयक्तिक संपर्कात रहावेच लागेल.
6. अपात्र असलेले व्यवसाय : online फक्त , तसेच आपल्या मालकीच्या नसलेल्या किंवा भाडे-करार नसलेल्या ठिकाणी आपण काही काम करत असाल उदा क्लासेस घेणे, मिटींग्स करणे वगैरे तर हे पात्र नाही. Co-Working places पात्र ठरत नाहीत.
7. काही व्यवसाय उदा. केटरिंग सेवा, पेंटिंग व्यवसाय, प्लंबर सेवा वगैरेंचे स्वत:चे लोकेशन नसते, तर ते ग्राहकाच्या दारात जाऊन सेवा देतात, असे व्यवसाय Service Area Business म्हणून गणले जातात. 
8. असे SAB's हे स्वत:चे लोकेशन टाकू शकत नाहीत. बहुतेक Home based Businesses ह्या प्रकारात मोडतात. हे गुगल maps वर दिसत नाहीत, परंतु google search मध्ये दिसू शकतात. तुमचा व्यवसाय अशा प्रकारे जर setup केलेला असेल, तर त्यावरून प्रत्यक्ष पत्ता काढून टाका परंतु Service Areas मात्र शाबूत ठेवा. 
9. काही व्यवसायांचे Hybrid Model असते. उदा. एखादे उपहारगृह. असे उपहारगृह ह्या दोन्ही सुविधांचा उपयोग करून घेऊ शकते. परंतु दिलेल्या व्यावसायिक वेळांत त्यांच्याकडे कर्मचारी वर्ग तसेच व्यवसायाची कायम स्वरूपी फिट केलेली पाटी दर्शनी भागात असायला हवी. असायलाच हवी.
10. व्यवसायाचे नाव टाकताना जे कायद्याने नाव असेल तेच टाका. पुढे उगाचच गांव अथवा Category नका जोडू. Keywords वगैरे अजिबात चालत नाहीत.
11. Practitioners म्हणजेच एखादा सल्ला वगैरे देणारे व्यावसायिक आपल्या firm चे नाव जोडू शकत नाहीत. त्यानी फक्त त्यांचे नाव तसेच आडनाव लावावे.
12. पत्ता टाकताना जवळची खुण वगैरे टाकू नये. बिल्डींग नंबर वगैरे टाकायचा झाल्यास Add Line हा पर्याय वापरा.
13. दुसऱ्या कोणी तुमचे बिझनेस लिस्टिंग तयार केले असेल, तर त्यांना सांगून तुम्हाला Primary Owner बनवा. हे फक्त त्यांनाच करता येईल, म्हणजे सर्व ताबा तुमच्या हातात येईल, यायलाच हवा.
14. सारखी सारखी आपली Category बदलत राहिल्याने लिस्टिंग Suspend होऊ शकते.
15. Seasonal Businesses बद्दल : जेव्हा Season असेल, उदा. गणपती ; तेव्हा व्यावसायिक तास सेट करायचे. जेव्हा सिझन नसेल तेव्हा Temporarily Closed असं निवडा. सिझन आला कि परत ON. फक्त बोर्ड मात्र कायम असायला हवा ( हे मात्र कसं व्हायचं हे कळले नाही )
16. एकूण ३ फोन क्रमांक देता येतात. एकच त्यातला दिसतो. तो शक्यतो Landline असेल, शिवाय लोकल area code सकट ( उदा. ०२०-२४३२००४३ ) तर अधिक बळकटी येते.
17. websites बद्दल सांगताना Redirected URLs  किंवा फेसबुक पेज वगैरे चालत नाही. थेट आपली website किंवा गुगल तर्फे मिळालेलीच.
18. ९० टक्के लोक असे लिस्टिंग पाहतात, ज्यांवर फोटोज भरपूर आहेत. हे फोटो तुम्ही किंवा तुमच्या ग्राहकांनीही टाकलेले असू शकतील.
19. इतर कोणत्या apps वगैरे GBP ला कनेक्ट केलेल्या असतील, तर त्या ताबडतोब काढून घ्या. अडचणीत येवू शकाल.
20. लिस्टिंग सस्पेंड सुद्धा होते , त्याची मुख्य करणे ही : keywords नको इतके घातलेत, co-working space मध्ये बिझनेस लिस्ट केलाय; online फक्त असलेला बिझनेस लिस्ट केलाय, आणि अनेक..... 

इतकं महत्त्वाचं आहे का हे सगळं ?

जर तुमचा व्यवसाय सर्च वर अवलंबून असेल, तर निश्चितच आहे. कारण गुगल लिस्टिंग सस्पेंड झालेलं परवडणार नाही तुम्हाला. त्यापेक्षा Guidelines सांभाळलेल्या च बऱ्या. शिवाय ह्यामुळे profile optimize तर होतेच की !

तुमचं एखादं दुकान आहे, आणि तुम्ही गुगल वर नाही, असं असेल, तर मात्र विचार कराच करा , कारण :-

शंका, प्रश्न, प्रतिक्रिया जरूर द्या !

पहिलं पाऊल:- WhatsApp Automation

WhatsApp आपण अक्षरशः जाता येता वापरतो. तरीही मी पाहतो की फारच कमी लोक अजून बिझनेस व्हॉट्सॲप वापरतात.

हे वापरण्याचे काही फायदे :-

१. विनामूल्य आहे.

२. व्यक्तिगत म्हणजे मेसेंजर वरून इथे शिफ्ट झालात तरीही तुमची chat history अजिबात delete होत नाही.

३. नंबरही तोच राहतो. फोनही.

४. समोरच्याला काही कळण्याच्या संबंध नाही फार. 

५. एकाच फोन मध्ये २ सिम स्लॉट असतील तर एकावर तुमचा वैयक्तिक व एकावर बिझनेस install करता येतं.

६. परत परत व्यावसायिक माहिती पाठवायला यात catalogues आहेत. तसेच quick reply हा पर्याय आहे.

७. लेबल वापरून chats pin अधिक प्रमाणात करता येतात.

८. Profile वरील share वरून qr code घेता येतो.

काहीच करायचे नाही. आपल्या चालू नंबरवर किंवा दुसऱ्या नंबरवर बिझनेस व्हॉट्सॲप install करायचे. बास.

आपला सर्वात मौल्यवान ग्राहक कोण ?

माझ्या मते जो आपल्याला सर्वाधिक काल स्वत:सोबत ठेवतो, तो !

कारण, तो आपल्या कुवतींवर विश्वास ठेवत असतो. आपल्या कडून कमी जास्त झाले तरी काम करून घेत असतो, आणि आपल्याला आपला धर्म निभावायची संधी देत असतो. त्यामुळे कितीही बिग Big Ticket Clients आले - गेले तरी ह्या वर्गातल्या ग्राहकांकडे सर्वात आधी लक्ष द्या.

ह्यांच्या साठी मी आणखी काय करू शकेन ?

हा विचार उद्योजकाच्या सतत केंद्रस्थानी असायला हवा. असं जरुरी नाही कायम कि माझ्याच कोणत्या product किंवा सेवाच ह्याकरता उपयुक्त व्हाव्या. मी इतरही काही करू शकेन. जसे कि ....

• माझ्या संपर्कातले एखाद-दोन कनेक्ट देवू शकेन
• माझ्या संपर्कात काही ओळखी करून देईन

किंवा असेच काही ....

बघा काही सुचते का, आणि सांगाही !

कामाची खरी पोचपावती ....

व्यवसायाचा भाग म्हणून आपण reviews वगैरे मागतोच. तरीही अधून मधून काही अत्यंत समाधान देणारे क्षण येतात आणि आपला कामाचा उत्साह टिकून राहतो.

आजच आमचे एक ग्राहक श्री अडसूळ ह्यांनी मला एक पोस्ट पाठवली ज्यात त्यांनी आमचे ट्रेनिंग ३ जणांना नुसते सांगितलेच नाहीये, तर चक्क त्यांचे नंबर सुद्धा मला पाठवले.

मी "धन्यवाद" म्हणताच त्यांची प्रतिक्रिया अशी होती कि, 

ज्या गोष्टी ते workshop मध्ये शिकले त्यामुळे त्यांना प्रत्यक्ष रोज खूप leads मिळत आहेत, आणि हाच अनुभव ते त्यांच्या ग्रुप मधील इतर व्यावसायिकांना देवू इच्छित आहेत

महत्त्वाचं हे आहे यात , कि ही कृती सदर गृहस्थांनी जवळपास दोन महिन्यांनतर केलेली आहे. कधी कधी लगेच लोक भावनेत reviews वगैरे देतात. पण हे अगदी भरपूर वापर करून मगच आलेले आहे, त्यामुळे कर्माचे समाधान यातून मिळेत. त्याची गोडीच आगळी !

सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे : आपल्या सेवांचे पैसे मिळणे हे आपल्यासाठी " उत्पन्न " आहे पण ग्राहकाच्या मात्र "खर्चातला" भाग असतो. हा खर्च ग्राहक कोठून करणार, तर त्याच्या उत्पन्नातून. हे त्याचं उत्पन्न वाढायला आपले उत्पादन किंवा सेवा मदत कशी करू शकेल हा विचार आपल्या व्यवसायाच्या केंद्रस्थानी सतत ठेवायला हवा !

Load नव्हे; Purpose ....

मला काही दिवसांपासून खूप stressed वाटत होतं. खोदून खोदून पाहिलं तरी विशेष कारण सापडत नव्हतं. इथे मानसिक आरोग्याची tools काही काळ उपयुक्त ठरली, पण औट घटकेचीच. कारण हे ओझे अगदी सतत आहे डोक्यावर असं Feeling येत होतं. मी NLP शिकलोय. त्यातून "भावना बदलून" पहिली, प्रारूपे बदलून. तरी हे कायम स्वरूपी ओझे काही साथ सोडेना.

आणि तो क्षण सापडला 

"पडसाद कसा आला न-कळे; अवसेत कधी का तम उजळे" असं काहीसं घडलं आणि त्या एका Realization च्या क्षणी मला उमगलं एक सत्य : कदाचित माझ्यापुरतं आणि क्षणात ताण हलका झाला. काय उमगलं ? 

Load नव्हे , तर Purpose आहे !

ज्याचं मला ओझं वाटत होतं, तोच तर हेतू आहे माझ्यासाठी  कार्यरत राहण्याचा ! हे नसतं तर काहीतरी दुसरं केलं असतं ना ! ओशो ह्यांची एक-दोन जुनी व्याखाने आठवली .... ते म्हणतात : "मैं क्यूँ अशांत हूँ यही विचार मन को अस्वस्थ करता हैं , स्वीकार लें के मैं अशांत हूँ, तो अस्वस्थता गायब" असंच काहीसं झालं असावं.

बस त्या load चा विचार समोरचं काम करताना "हवं-नको" चं फिलिंग आणत होता. तो गायब झाल्या झाल्या मला कामात मजा येवू लागली परत. योगायोगाने रिक्षा बोलावली होती, ती अशी काय चकाचक होती, की बास रे बास. सभोवतालचा परिसर देखील एकदम छान भासायला लागला ....

काही नाही, तर निदान Profile तरी handy ठेवाच ठेवा !

मिळालेल्या संधी लगेच respond करायला हव्यात ....

आपण छोटे व्यावसायिक, बऱ्याचदा आपल्याकडे मार्केटिंग प्रकारात कुणीच नसतं, म्हणजे आपले आपणच. शिवाय संधी आजूबाजूला निर्माण होत असतात. त्या Orders मध्ये रुपांतरीत करणे, जास्त प्रमाणात करणे हे व्हायला हवं.

यातला नं. १ चा Roadblock म्हणजे पाठवायची माहिती तयार नसणे. बरेचदा असं होतं, की, आपल्या बद्दल समोरच्याने बरेच बोलून ठेवलेले असते. आपल्याकडेही Product इन्फो वगैरे खच्चून असते; पण "माझ्याकडेच का" या संदर्भात खूप कमी माहिती असते. कित्येक वेळा नसतेच. 

ही अगदी सर्वात पहिली गरज आहे. का बरे ? कधीकधी एखादा मोठा कनेक्ट आपल्याला कुणी रेफर केला, आणि आपल्याकडून profile पाठवायला उशीर झाला, तर समोरचा माणूस थांबत नाही. असं निश्चितपणे होऊ शकतं.

त्यामुळे निदान profile तरी handy ठेवाच ठेवा. आणि याकरिता सर्वात सोप्पा मार्ग आहे linked-इन profile. 

मी का ? इतकंच ठेवा मनात, आणि Linked In चा profile भरत जा. अजून काहीच करायला नको सुरुवातीला.

sample म्हणून माझे पाहू शकता : https://www.linkedin.com/in/soumitra-ghotikar/

स्वतंत्र व्यावसायिक ( Practitioners ) आणि Digital मार्केटिंग ....

केस स्टडीज करा ना !

आजच एका फोरम वर छान चर्चा झाली. की, स्वतंत्र Practitioners उदा डॉक्टर, architects, Counsellers वगैरे मंडळींनी डिजिटल किंवा इतर मार्गांनी जाहिरात मार्ग वापरावा कि नाही ....

सूर असा निघत होता की Practo वगैरे Apps ह्या तितक्या reliable नाहीयेत, शिवाय Ads मार्गांनी ग्राहक नाहीच येत. काही प्रमाणात सत्य आहे, पण 100 टक्के नाही. आणि ह्यामुळे जर कुणी डिजिटल मार्केटिंग, ads ह्यापासून दूर रहात असेल, तर मात्र तुम्ही तुमचं बरंच नुकसान करून घेताय, कारण जग तुम्हाला तिथे शोधताय आणि तुम्ही नाही आहात.

जगाला त्याच्या problems ना Solutions हवे असते. ते तो तो व्यावसायिक देतो, म्हणून त्याच्याकडे लोक जातात. ह्या अशा practical case studies तुम्ही तयार करा, नावे न घेता, आणि पोस्ट करा किंवा पाठवा कुणी विचारल्यास. हळूहळू एक मोठी बँक तयार होईल आणि तुमच्यासाठी Reputation Material.

कशा असाव्या Case Studies ?

• माझ्या मते Written तरी असाव्यातच. म्हणजे key Words द्वारे कुणालाही search करता येईल, गुगल ला सुद्धा.
• विडीयो केलात, तरीही Title व Description मध्ये थोडा तपशील द्या.
• सर्च मध्ये येण्यासाठी लिहू नका. खरेच अडलेल्याला सापडेल असे लिहा.

बघा करून. शंका आहे ? टाका कमेंट द्वारे.....

कंटाळ्याला करूयात channelize !

OPC म्हणजेच स्वतंत्र सिंगल उद्योजकाची हीच थोडी तारांबळ उडत असते, की सगळं एकट्याने किंवा एकटीनेच करायचं असतं. ह्यात Automation कसं सध्या करता येईल, हे पाहायला हवं : म्हणजे मग कामे जरा सोप्पी होतात आणि हातात पण येवू शकतात. 

Automation टप्प्याटप्प्याने करावं ...

आपल्या नित्याच्या कामात सर्वात त्रासदायक भाग कोणता, ते ठरवावं, तो किती महत्त्वाचा आहे हे पहावं आणि त्याला आधी प्राधान्यक्रमाने Automate करावं.

मला Accounts ह्या प्रकारचा प्रचंड कंटाळा यायचा, येतो. त्यामुळे ह्याच्यावर मी सर्वात आधी फोकस केला. याच्या जोडीला follow अप चे सेल्स call, किंवा पैसे मागणे ह्यासुद्धा कामाचा मला तितकाच त्रास व्हायचा. एक अजून काम होतं, ते म्हणजे आठवून ठराविक तारखांना इमेल्स पाठविणे. एकदा कोटेशन दिली व त्या orders जर close नाही झाल्या; तर ते leads एकदम बाद न करता त्यांच्याशी निदान इमेल द्वारे तरी संपर्क करावा लागतो; त्याना आपल्या क्षेत्रातील updates पाठवत राहिले तर ते leads आपल्याला लक्षात ठेवतात शिवाय पुढे भविष्यात requirements देतातही. याचाही मला कंटाळा येतो.

ह्या कंटाळा प्रकरणाला च मग channelize केलं मी ....

"असा कसा कंटाळा येवून चालेल ?" ह्या आदर्श वादातून आधी बाहेर आलो, 

आता चक्क लिस्ट च तयार केली आणि एक छोटी scale तयार केली ....

1. कंटाळा आणणाऱ्या गोष्टी 
2. किती कंटाळा आणतात ( 0 ते १० scale वर )
3. त्याचं महत्त्व किती ( 0 ते १० scale वर ) 

मग ह्या गुणांची केली बेरीज आणि सरासरी काढली 

• ह्यात सर्वात जास्त सरासरी चे आयटम्स अग्रक्रमाने घेतले व त्यावर आधी काम सुरु केलं.
• त्यात कधी tools वापरून, तर कधी delegate करून Automation केलं 
• 100 टक्के Automation केलेलं नाही, नाहीतर ताबा सुटू शकतो.

 

अधिक माहिती किंवा मदत हवी असेल; तर जरूर Comment Section मध्ये जरूर पोस्ट करा.

Case Study : ग्राहक ते नेटवर्क रेफरल .....

मी माझ्या दिवसाचा सर्वात पहिला ऐच्छिक भाग हा माझ्या "Existing Customers" साठी देतो. म्हणजे अगदी त्यांना उठून लगेच फोन, किंवा गुड morning वगैरे नाही; तर त्यांना attend करतो. काही महत्त्वाचे असेल, तर थेट संपर्क किंवा team ला कोणती तरी task पूर्ण करायला सांगतो. त्यांचा फोन येण्याची वाट पाहत बसत नाही.

असेच गेल्या आठवड्यात माझ्या एका Client चा पुस्तक प्रकाशनासाठी निमंत्रणाचा Call आला. मी फक्त एक Long Call करून जाणून घेतले की माझी कुठे help लागेल वगैरे. त्यात समजलं, की त्याना समारंभाचे विडीयो शूट तसेच इतरही रेकॉर्डिंग करून हवे आहे , असं. 

लगेच मी माझ्या नेटवर्क मधील फोटो वालीला फोन केला, आणि ते काम तिनेही मिळवलेच !

इतकं विशेष काय आहे ह्या स्टोरीत ?

एक म्हणजे : आठवणीने आपल्या Existing accounts म्हणजे कस्टमर्स चा विचार करणे. त्यांना आपला कुठे उपयोग होतोय ते पाहणे, आणि त्यांच्या अडचणी सोडविण्याचा सतत प्रयत्न हवा. 

दुसरं म्हणजे : हा विचार Pro Actively व्हायला हवा. स्वत:हून.

तिसरं म्हणजे : त्यांना त्यांच्या व्यवसायात अडचण नसली तरीही कुठे Growth करता येईल, असं पाहत राहायला हवं , सतत.

माझं तर हे जीवन सूत्रच झालंय : आपला ग्राहक आपली सेवा किंवा उत्पादन का बरं घेईल ? त्याला काहीतरी Value तर add व्हायला हवी ना ! फक्त हा जरी मध्यवर्ती विचार ठेवला तरी आपला व्यवसाय 10 X वगैरे ठाऊक नाही, पण आयुष्यभराच साधन होऊ शकतो.

Are You Selling ?

व्यवसाय आपण मांडलाय त्यामुळे तो चालवायलाही आपणच हवा.

"चालवायला" हे महत्त्वाचं.

बिझनेस चालला नाही असं कधी कधी म्हटल जात. म्हणजे चालवायला जमलं नाही हेच सत्य. बस एका जागी उभी असते,ती चालक येवून चालवतो तेव्हा चालते. असेच जर धंदा चालता करायचा असेल तर तो उठून चालवायला हवा. नुसता विचार करून, dream करून चालणार नाही तो.

Dream ने चालकाला उर्जा मिळेल, त्यातून एखादं उद्दिष्ट येईल डोळ्यांसमोर. आणि मग त्यातून विविध प्रयत्न करत राहण्याची इच्छा शक्ती. Dream सुद्धा महत्त्वाचं, आणि प्रत्यक्ष बस चालवणे सुद्धा, त्यामुळे चला, सेल करुयात !

हातातली कामे ही सर्वात महत्त्वाची ....

जे जे बिझनेस ग्रुप्स मी पाहतो, तिथे एक-कलमी कार्यक्रम चालू असतो, तो म्हणजे प्रमोशन. चर्चा सुद्धा ह्याच्याच की किती नवीन orders मिळाल्या, यश सुद्धा किती नवीन ग्राहक मिळविले वगैरे ह्याच्याच. इतकंच काय, तर त्या त्या खुद्द नेटवर्क चं यश सुद्धा असंच मोजलं जातं. किती नवीन members जॉईन झाले वगैरे. 

हे महत्त्वाचं आहे, तरीही फक्त हेच महत्त्वाचं नाहीये. किंबहुना, माझ्या मते तर हे दुय्यम आहे, म्हणजे अगदी मार्केटिंग च्या दृष्टीने पाहिलं तरीही. कसं ते जरा सांगायचा प्रयत्न करतो ...

आपण एखादं काम , व्यवसाय सुरु करतो, ते अर्थार्जनासाठी. म्हणजे आपण एखादा product किंवा सेवा विकतो म्हणजे पैशाच्या बदल्यात देवू करतो. त्या त्या product किंवा सेवेचा समोरच्याला ( ग्राहक, जो ग्रहण करतो तो ) काहीतरी उपयोग होतो. कोणत्यातरी purpose म्हणजे हेतू करिता. अर्थात आपण त्याचा तो हेतू साध्य करतो. आपले उत्पादन अथवा सेवा त्याच्या हेतू साध्य करण्याच्या उपयोगी पडली. ही सेवा घेताना किंवा product वापरताना, जर तो ग्राहक समाधानी झाले, तर ते शक्यतो पुढे दुसरीकडे कुठे जात नाही. आणि आपल्याला एक विश्वासू ग्राहक मिळतो. असा ग्राहक आपल्याला पुढेही इतर ग्राहक देवू शकतो. 

काही काही उत्पादने हि किंवा सेवा ह्या पुन्हा पुन्हा लागणाऱ्या असतात, किंवा एखाद्या प्रकल्पाचा भाग असतात. त्यातही पुन्हा हेच तत्त्व लागू पडतं. एखादेवेळी एखादं नवीन उत्पादन/प्रक्रिया वगैरे विकसित करायची असते, तिथेही आपण पुरवठादार ह्या भूमिकेत असलो तरी ग्राहकाच्या सोबत रहावं लागतं. ती साथ ठेवली तर आपल्याला एक कायम स्वरूपी ग्राहक मिळाल्याचं समाधान मिळेल, शिवाय आपण निवडलेल्या व्यवसायाला एक अधिष्ठान प्राप्त होईल. 

म्हणजेच दिवसाची, महिन्याची समय सारिणी ठरवताना सर्वात आधी आपला Focus हवा आपल्या Exisiting Customers वर, त्यानंतर Admin वर आणि शेवटी भविष्यातील संधींवर : ह्यातच पुढच्या orders वगैरे येईल. आधी हातातलं सांभाळणे हे सर्वात महत्त्वाचं.

हा विषय निघाला कारण मला माझं Presentation द्यायचं आहे एके ठिकाणी. त्यात ग्राहक कोण सांगू ? उथळ पणाने २ - ४ परिचित नावे लोकांसमोर फेकू शकतो (खरोखर कस्टमर असलेली) , तरीही माझ्या दृष्टीने तेच महत्त्वाचे ज्यांनी मला त्यांच्या डिजिटल मार्केटिंग च्या प्रवासात मला सोबत ठेवलं आहे. ह्यातल्या सर्वात जुन्या ग्राहकाने तर मला एकदाही, छोटासा review देखील दिलेला नाहीये. पण २०१४ पासून सोबत आहोत ह्यापेक्षा काय अधिक review असायला हवा ? 

जुन्या आठवणी शिकवतात ...

मला आठवतंय ... मला एका कस्टमर ने मशिनरीची order देताना सांगितलं होतं ... संपूर्ण होईपर्यंत आमच्या सोबत रहा ! त्यातून हेच शिकलोय, कि ग्राहकाला त्यांचे सप्लायर्स सोबत हवे असतात. हाच आपला स्वधर्म !

तेरे नाम से शुरू, तेरे नाम पे खतम

मार्केटिंग बाबत हे अगदी चपखल लागू पडतं. 

आजच एका उद्योजकाशी बोलताना मी म्हटलं की अरे तुमच्या team कडून पुढे काहीच संपर्क होत नाही म्हणून. त्यावर त्याने उलटपक्षी मलाच सांगितलं की तुम्हाला कोटेशन दिलं होतं, तुमचा काही कॉल नाही आला !

दुसरा प्रसंग लेटेस्ट. आमच्या ओळखीच्या नेटवर्क मधील एका उद्योजकांच्या ऑफिस मधून मला एक फोन आला, आणि त्या बोलणाऱ्या कर्मचाऱ्याने सांगितलं की मी तुम्हाला एक pdf पाठविली आहे, ती जरा तुमच्या नेटवर्क मध्ये शेअर करा. त्याला आगा पिछा काही नाही

अशीच गंमत काही मित्र करतात, म्हणे आज तुमच्या स्टेटस वर हे ठेवा ! का बाबा ? काही कारण त्याला ? एकाच नेटवर्क मध्ये असू आपण एखादे वेळेस, तर आम्ही कधी असा एकत्र ठरवून call घेत असतो, पण ही आगळीक ?

रिलेशन्स ही बनवावी लागतात !

व्यवसायात नाती ही तयार करावी लागतात. त्यांच्याशी संबंध जपावे लागतात, वृद्धिंगत करावे लागतात. Follow up सुद्धा घ्यावा लागतो. ग्राहक आहे म्हणून मी आहे हे विसरता कामा नये !

Re-Make नव्हे, Recreate करायला हवं .....

 

कॉपी पेस्ट नको नुसतं 

एखादी जुनी कल्पना वापरली जाताना त्याचे नुसते नवे version करण्यापेक्षा नवनिर्मिती करायचा प्रयत्न व्हायला हवा.

जुना DON कुणाला आठवणार नाही ? पण तितकाच लोकप्रिय ठरलाय नवा DON. शाहरुख वगैरे तर आहेच, शिवाय कहाणी मध्येही नवनिर्मिती आहे.

जुन्या कल्पना वापरून नवीन उत्पादने तयार करतात किंवा पुनरुज्जीवन केले जाते तेव्हा हे वापरून केल्यास खूप छान परिणाम साधता येईल.

उदाहरणादाखल Vespa स्कूटर चे घेता येईल. तोच जुना लुक, style , स्लीक पणा ठेवलाय, पण नव्याची जोड आहे, COOL आहे. "कितना देती है" चा विचार न करणारेच ती घेतील. 

असाच सुरेख मिलाफ Caravan ह्या product मध्ये आहे. जुन्या स्मृतींना साद घातलीये, पण संपूर्ण उत्पादनच नवे आहे.

आईस्क्रीम मध्येही खत्री बंधूंनी जुन्या Pot Ice Cream ला पुनरुज्जीवित केले आहे !

तुम्हाला सापडतायेत का अशी काही उदाहरणे ? नक्की शेअर करा .....

Videos : पटकन घ्या .....

Videos हा देखील एक उत्तम कंटेंट चा form आहे. ह्याचा प्रमुख फायदा म्हणजे विशेष "लेखन" कौशल्य न लागताही हे छान spread करता येतं.

Editing वगैरे ....

केलंत तर ठीकच,पण जास्त महत्त्व त्यातल्या कंटेंट ला आहे, शिवाय उगाचच भरमसाठ videos करून सुद्धा उपयोग नाही. जे काही करायचं ते आधी आवश्यक असेल तरच करा, आणि पटकन अपलोड करून आउट करा.

कालचाच प्रसंग

काल कोल्हापूर ला होतो,तिथे BYST ऑफिस ला जाण्याचा योग आला. एक उत्साहाने सळसळणारी तरुण उद्योजिका भेटली, शिवाय आमच्या BYST च्या संबंधाने तिच्याकडे छान कंटेंट होता; ज्या द्वारे उद्योजक तसेच मेंटर्स प्रेरित होऊ शकतील. त्यामुळे लगोलग पटकन हा CANDID VIDEO करून घेतला आणि यु ट्यूब वर अपलोड पण केला !

Video ची लिंक :- https://youtu.be/_HUfr1417-A

Creative Spree

प्रेरक उबळ असं म्हणता येईल याला. ही आली मनात, की लगेच त्या झटक्यात करून घ्यायचं काम. म्हणजे पटकन कंटेंट तयार होतो. आणि share सुद्धा करून टाकायचा लवकरच !

Reviews ना अति महत्त्व नको द्यायला .....

एक केक व्यावसायिक :-

त्यांचे ४.९ रेटिंग होते, शिवाय 300 + reviews होते, एक दिवस एक फोन येतो, गुगल मधून, लेटेस्ट माहिती तपासायला, आणि लिस्टिंग hack होते. व्यावसायिक Depression मध्ये !

एक डॉक्टर :-

एक असमाधानी ग्राहक ह्यांना धमकी देतो, १ star reviews  देवून, पैसे उकळायचा प्रयत्न करतो. प्रथितयश डॉक्टर, पण टेन्शन मध्ये !

अजून एक डॉक्टर :-

ज्यांना एक review येतो, पेशंट "डॉक्टर ने जास्त पैसे लावले" असा आरोप करतो, डॉक्टर हवालदिल !

प्रत्येक गोष्ट यथावकाश settle तर होईलच. त्याचप्रमाणे ह्या तीनही केसेस settle झाल्याच. तरीही ह्यातून शिकण्यासारखे मात्र बरेच काही आहे :-

• online हा अनेकांपैकी एक मार्ग आहे.
• एक तर गुगल माझ्या साठी आहे, मी गुगल साठी नाही 
• सगळे reviews गुगल ला का टाकू ?
• नावलौकिक वाढविण्याचे इतरही अनेक मार्ग आहेत 
• लिस्टिंग hack झालं, माझा बिझनेस तर नाही ना !
• Review विभागून घ्या : जेथून आले त्या त्या ठिकाणांवरून !

एक वेगळा Approach असा ...

इतका जनरल आपला व्यवसाय नसावाच मुळी ! हा एक अजून खोल नेणारा Approach आहे. असा विचार जरूर करून पहा ! म्हणजे मग reviews वगैरे विचार खूप उथळ वाटतील. आणि एक अधिक काल चालणारा, सखोल असा व्यवसाय उभा राहू शकेल !

दिलेले Referral सुद्धा निभावायला लागतात !

Referrals देणे : Networking धर्म निभावायची उत्तम संधी !

नेट्वर्किंग मधून व्यवसाय वाढतो म्हणजे फक्त leads मिळाले आणि ते Execute केले, असं नाहीये. तर आपण दिलेल्या रेफरल बद्दला सुद्धा जागरूक रहावे लागेल. 

अनेकदा मिळालेले प्रोजेक्ट्स किंवा कामे पूर्णत्त्वास नेताना दोन्ही पक्ष कुरकुर करतात. आणि मग त्यात आपण रेफरल दिलेला असला तर आपल्यावर जबाबदारी येतेच. आपण "तुम्ही तुमचं बघून घ्या" असं म्हणून झटकू शकतो जबाबदारी; एखादे वेळी असं करावे सुद्धा लागू शकेल, पण त्याचीही स्टेज असते. आणि आपण बांधील राहतोच !

आपली भूमिका त्रयस्थ असावी ! 

कोणतीच Side बरोबर किंवा चूक नसते अशा प्रोजेक्ट्स मध्ये. आपण त्रयस्थ राहावे, आणि त्याना त्यांचा dispute सोडविण्याला प्रोत्साहन द्यावे, इतकेच ! त्यांनी कुणीही काही निर्णय घेऊन टाकला असेल, तर आपण खरे तर काही करू शकत नाही. आपली गरज वाटत सुद्धा नसेल त्यांना कदाचित ! हे देखील ठीकच आहे की.

क्या खाना, तो दम खाना !

माझे डॉक्टर मित्र ( व ग्राहक सुद्धा ) ह्यांनी ही तिरळी ( ४ ऐवजी ३ ओळींची म्हणून चारोळी ऐवजी ) पाठवली. हसून हसून बेजार तर झालोच, शिवाय स्वधर्म सुद्धा ह्याला relate करावासा वाटला.

दुसऱ्याकडे पाहून आपलं काम ठरवलं की असं होतं 

वेळेनुसार आपल्या offer मध्ये बदल करावा लागतो हे सत्य आहे. कधी कधी अगदी survival च धोक्यात आले असेल तर हे 180 डिग्री change करावे लागतातही. तरीही स्वैरपणे आपला बिझनेस बंद-चालू करणे, तो बदलणे, त्यात सतत बदल करत राहणे इ प्रकारांनी आपला ब्रँड नक्की धोक्यात येईल.

अल्ला देख रहा है 

जसं आपण एखाद्याबद्दल मत सावकाशीने बनवतो,तसेच आपल्याबद्दल सुद्धा होत असते. हे का होतं याचा मी जवळून अभ्यास केलेला आहे, आणि विद्यार्थी सुद्धा मीच आहे😊 . " झटका " किंवा " लहर " आली आणि कहर केला असं होतं. 

प्रतिक्रिया सौम्य करणे हा इलाज 

माझ्या एक गोष्ट लक्षात आलेली आहे की कितीही माझा झोन किंवा माझा स्वभाव, मी जरा वेगळा आहे असं जरी मी छातीठोकपणे म्हणालो ना,तरीही मला जगायला त्याच वस्तू लागतात ज्या चारचौघांना लागतात. त्यामुळे मला जगाला फाट्यावर नाही मारता यायचं. मला xट पण फरक पडत नाही हे म्हणणं खूप स्वैर आहे. त्यामुळे मलाही ultimately त्याच गोष्टी मिळवायच्या असतील,तर चारचौघांसारखे थोडे तरी वागायला लागेलच. त्यातलाच एक भाग म्हणजे एकदम प्रतिक्रिया न देणे, दिलीच तर सौम्य देणे. आवडलेल्यालाही, नावडलेल्यालाही.

आत मधली प्रतिक्रिया जास्त महत्त्वाची !

एखादी उबळ आली की आधी शांत होऊन म्हणावं " हा आणखी एक विचार आहे " ना भारी, ना बंडल ना अजून काही. क्या खाना तो दम खाना !

गुगल हे सर्वस्व : धोकादायक गैरसमज

गुगल किंवा सर्च म्हणजेच सर्वस्व अशा संदर्भाची दोन-तीन वक्तव्ये कानी पडली  :-

१. एका उद्योजका कडून :

एक उद्योजक, जे अनेक वर्षे त्यांचा व्यवसाय एका विशिष्ट नावाने करीत आहेत. ते म्हणाले "गुगल" चं सर्वात बेष्ट हो. बाकी काही नाही ! इतकं strong त्यांना वाटत आहे, की त्यांनी त्यांची website आणि डोमेन मध्ये सुद्धा category सर्च येईल असा बदल केलाय.

२. एका पब्लिक फोरम मध्ये :

सदर फोरम चालविणारी व्यक्ती सुद्धा म्हणाली : " गुगल हाच आता परिसर झालंय "

३. एका paid ट्रेनिंग मध्ये :

मी नुकतंच एक linked in चं workshop केलं. पहिल्या दिवसा नंतर केलंच नाही. कारण : Title कसे Searchable व्हावे हेच तो सांगत होता.

प्रोब्लेम नक्की कुठे आहे ?

आपला बिझनेस सर्च व्हावा असा सारखा विचार करत राहणे ह्या विचारसरणी बद्दल आक्षेप आहे. थोडे थोडे बदल ठीक आहेत. जसे कि गुगल माय बिझनेस चे Title किंवा website चे key Words. परंतु linked-in च्या प्रमुख Headline मध्येच एकदम बदल किंवा व्यवसायाचे रूढ झालेले विशेष असे नाव, किंवा website domain बदलू नये. आपणच स्वत:ला जनरल करण्यात काय अर्थ आहे ? आपलं जे Unique नाव ते तसेच असायला हवे. सर्च हा स्पेशल हवा. जनरल नको. आपल्याकडे ग्राहक आणायला जाहिराती हा मार्ग आहेच की !

निश्चित व्यवसायाकडे वाटचाल ....

वर च्या पहिल्या फोटोत आहेत बाचल सर, ज्यांचे अवंती कालाग्राम हे सुरेख resort आहे, तर दुसरे छायाचित्र आहे डॉ स्मिता सोवनी ह्यांचे ज्या एक ट्रेनर आहेत.

एका संकल्पनेतून सुरू झालेल्या आमच्या निउ ची आता निश्चित बिझनेस कडे मार्गक्रमण सुरू झालेले आहे. 3+1 अशा पद्धतीने निउ चा कार्यक्रम सुरू आहे.

3 + 1 म्हणजे ?

3 मीटिंगस डिजिटल व एक physical. Physical मध्ये 2 मेम्बर्स वर Deep Focus. त्यांच्या एखाद्या installation वर व अव्यक्त व्यवसाय असेल तर विशेष लक्ष देऊन. गेल्या महिन्यात वाकडे व गांधी ह्यांच्याकडे तर ह्या महिन्यात बाचल व डॉ स्मिता हा प्रयोग संपन्न झाला. सहकार्य तसेच कनेक्ट्स कुठे वाढवता येतील ह्यावर चर्चा असं घडतंय. कुणाशी जास्त 121s करता येतील ,हे सुद्धा समजतंय.

जे चमकतं तेच फक्त सोनं नसतं ....

BYST : एक प्रचंड सुख देणारी संस्था !

भारतीय युवा शक्ती ट्रस्ट अर्थात BYST ह्यांचं - माझं नातं 2009 पासूनचं. नोकरी मागणाऱ्या मंडळींना नोकरी देणारे बनविण्याचा ध्यास घेतलेली ही संघटना. संस्थापक आणि 1st चेअरमन JRD TATA. दुसरे स्व राहुलजी बजाज आणि सध्याचे नौशाद फोर्ब्ज. कामाची पद्धत सोपी : उद्योजक निवडायचे, त्यांना COUNSELING करून मोठं स्वप्न दाखवायचं,  प्रपोजल करायला उद्युक्त करायचे, कर्ज देऊ करायचं, आणि घेतलं कर्ज निभावायला मदत करायची, मोठं उद्योजक बनवायचं. अडचणी आल्या तर सोबत पुन्हा उभं रहायचं. 

यात मेंटर ची भूमिका महत्त्वाची

ह्या प्रवासकरिता मेंटर्स नियुक्त करायचे आणि वेळोवेळी ह्या उद्योजकांना मदत करत राहणे हा pattern. मी सुद्धा एक मेंटरच आहे इतबे. माझ्याच सारखे अनेक जण आहेत, जे आपला अनुभव खर्ची घालतात आणि असंख्य उद्योजक कार्यरत राहतात.

अनेक ठिकाणी सेंटर्स

चेन्नई येथे सुरुवात झाली 1992 ला, पाठोपाठ पुणे व हैद्राबाद सुरू झाली 19998 साली. आता भुवनेश्वर, फरिदाबाद तसेच आसाम व राजस्थानात देखील सेंटर आहेत. महाराष्ट्रात औरंगाबाद व वर्धा इथे सेंटर्स आहेत.

मेंटर exchange कार्यक्रम

विविध ठिकाणी असणारे मेंटर्स एकमेकांना भेटवून देणे, उद्योजकांना भेटवून आणणे हादेखील एक सुरेख उपक्रम होत असतो byst कडून. नुकतंच पुणे भागातील मेंटर्स औरंगाबाद ला तसेच औरंगाबाद चे मेंटर्स पुण्यात आले होते. उद्योजकांच्या प्रगतीचे आलेख पाहून समाधान मिळतंच, शिवाय अडचणीही ऐकता येतात. 

वरील फोटो ह्याचेच आहेत. शिवाय अशाच एका कार्यक्रमात भुवनेश्वर चे काही मेंटर्स देखील आले आणि माझ्या कन्येसमान असणारी rosalyn ही byst मधील officer देखील मला भेटली !

एक न चमकणारे pure सोने !

नेटवर्किंग मध्ये किंवा इतरत्र फक्त presentation च्या जोरावर crowd ओढणारे पाहताना आमच्या BYST बद्दल सांगावसं वाटतं... की अजिबात चमचम न करताही 24 carrot असं हे सोनं आहे !