भाग ८ - Mental Heuristics and Biases - part II

 मागील पोस्टमधील ठळक वैशिष्ट्ये - 

1. Mental Heuristics म्हणजे काय आणि त्याची उदाहरणे आपण पहिली 

2. Biases - (पूर्वग्रह) ची व्याख्यादेखील अभ्यासली, आजच्या भागात आपण विविध 'पूर्वग्रह' उदाहरणासकट पाहणार आहोत, 'पूर्वग्रह' बरेच असतात, आपण विशिष्ठ असे 10 पूर्वग्रह 2 भागात विभागून अभ्यासूया.

वि.सू. - Mental Heuristics and Biases हे आपल्या निर्णयक्षमतेशी निगडीत विषय आहेत. गुतंवणूक ही सोपी प्रक्रिया आहे पण चुकीच्या निर्णयांमुळे संपत्तीनिर्मितीत अडथळे निर्माण होतात आणि गुंतवणुकीच्या परीप्रेष्यातूंनच आपण त्याकडे पाहणार आहोत ======================================================================

👉 The Confirmation Bias - हा एक असा पूर्वग्रहदोष आहे जेथे आपल्या विध्यमान विचारधारेला बळकट करणारी माहिती ऐकण्याकडेच आपली प्रवृत्ती असते. ह्या पूर्वाग्रहाद्वारे आपले विचार आणि श्रद्धा प्रबलित होणाऱ्या माहीतीला अनुकूलता दर्शवण्याकडेच आपला कल असतो

उदा: 1.समाजमाध्यमांवर आपली विचारधारा शेअर करणाऱ्यांनाच आपण फॉलो करतो

2. वेगळा किंवा विरुद्ध विचार मांडणाऱ्यांचे किमान ऐकून  घेण्यास देखील आपण अनूत्सूक असतो

👉 The Hindsight Bias - हा पूर्वग्रहदोष प्रकार म्हणजे अनियमित आणि कुठल्याही हेतुपुरस्सर न घडलेल्या गोष्टींचादेखील अचूक अंदाज बांधता येतो असा दावा करणे. ह्याला 'मला हे कायमच माहीत होतं' असं मानण्याचा अतर्क्यवाद म्हणूनही संबोधलं जातं

उदा: 1. निवडणुकीचा निकाल जाहीर झाल्यावर अमुक एक उमेदवार जिंकणार हे मला आधीपासूनच माहीत होतं असं वक्तव्य करणं

2.कुठल्या कंपनीच्या समभागातील गुंतवणूक फायदेशीर ठरेल हे आपण आधीच सांगू शकलो असतो असा दावा करण

👉 The Anchoring Bias - ह्या पूर्वग्रहदोष प्रवृत्तीत आपल्या कानावर पडणाऱ्या पहिल्या माहितीने किंवा महितीसंचाने आपण वाजवीपेक्षा अधिक प्रभावित होतो आणि आपल्या पुढील निर्णयप्रक्रियेत त्याला संदर्भ बिंदू मानून चालतो

उदा: 1.वाटाघाटीच्या सुरुवातीला ज्या आकड्याने सुरुवात होईल तो संदर्भ मानूनच पुढील वाटाघाटी पार पडतात 

2.एखादा शर्ट विकत घेताना पहिला नजरेस पडणाऱ्या शर्टाची किंमत रु.2000/- , दुसऱ्याची रु.1000/- आणि तिसऱ्याची रु.800/- असल्यास आपल्याला तिसरा शर्ट दर्जाहीन वाटतो

👉 The Halo Effect- हा पूर्वग्रहदोष प्रकार म्हणजे एखाद्या व्यक्ती, कंपनी, ब्रँडच्या एखादयाच गुणवैशिष्ट्यानुसार त्याच्या एकूणच व्यक्तित्वाबद्दल मत बनविणे

उदा: 1.देखणी व्यक्ती ही उच्च नैतिकता जपणारी, दयाळू आणि हुशार देखील असते असा सहसा समज करून घेतला जातो

2.आकर्षक व्यक्तीने विपणन केलेली उत्पादने दर्जेदार असतात असा समज करून घेणे 

👉 The Recency Bias- हा पूर्वग्रहदोष प्रकार म्हणजे नजीकच्या कालावधीत घडलेल्या घटनांना, काही वर्षांपूर्वी किंवा इतिहासात घडलेल्या घटनांपेक्षा अधिक महत्व किंवा त्यावर अधिक भर दिला जातो

उदा: 1.तुम्ही पाहिलेल्या 20 चित्रपटांची नावे सांगा असं विचारल्यास, 5 - 7 वर्षापूर्वी पाहिलेल्या चित्रपटांपेक्षा गेल्या 1 - 2 वर्षात पाहिलेल्या चित्रपटांची नावं चटकन आठवतील

2. गेल्या 5 वर्षातील गुंतवणुकीच्या परताव्याचा सरासरी दर उत्तम असूनदेखील फक्त मागील वर्षभरात काही दखलपात्र अनुकूल बदल न झाल्यामुळे संपूर्ण गुंतवणूक काढून घ्यावंसं वाटणे

=====================================================================

पुढील भागात - अजून काही Biases बद्दल पाहू , Part III

धन्यवाद 🙏, Happy Investing 💐